یادداشت روز به قلم محمود صوفی آبادی؛
جایگاه انتقاد و راهکارهای نقدپذیری
نقد به معنای بررسی نوشتار ، گفتار یا رفتاری است که در راستای شناساندن بایستگی و نبایستگی ، درستی و نادرستی ، زیبایی و زشتی آنها صورت می گیرد که نقاط ضعف و قوت را نمایان و برجسته می سازد .
در آموزه های دینی ، به مقوله نقد و نقد پذیری اهمیت فراوان داده شده است . واژه های : نصیحت ، تذکر ، موعظه ، استماع قول و اتباع احسن ، تواصی به حق ، دعوت به خیر ، امر به معروف و نهی از منکر هر یک به گونه ای اهمیت و جایگاه نقد را بیان می کنند . جامعه بدون نقد ، جامعه بدون پرسش گری و یک جامعه بدون روح و مرده است . دغدغه انتقاد در یک جامعه ، حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب است . مساله خطا پذیری انسانها و کامل نبودن انسان ، وجود انتقاد و نقد پذیری را توجیه می نماید . هدف از نقد ، تشخیص و شناسایی نقاط قوت و ضعف ها می باشد .
برای اینکه نقد سازنده و اثرگذار باشد و موجب رفع نواقص و معایب و کاستی ها و ضعفها شود باید مبتنی بر اصول و روشهای صحیح صورت گیرد .
یکی از اصول مهم انتقاد کردن این است که نقد باید با انگیزه و هدف اصلاح امور ، هدایت به سوی تعالی و توسعه و کمال و خیرخواهی واقع شود . انتقاد باید همراه با آگاهی و اشراف به موضوع باشد در آیه 36 سوره اسراء به این اصل اشاره شده است « از آنچه به آن آگاهی و علم نداری پیروی مکن چرا که گوش و چشم و دل همه مسئولند »
اصل دیگر خود انتقادی است یعنی اینکه باید نقد را از خود شروع کنیم اگر همه ابتدا به فکر نقد خود باشند زمینه نقد اجتماعی کمتری پیدا می شود خودانتقادی مقدم بر نقد دیگران و جامعه است چرا که هیچکس مبرای از نقد نبوده و نیست .
انتقاد کردن باید به شیوه حکمت و موعظه حسنه و جدال احسن باشد انتقاد باید بدون توهین ، تحقیر و کلام ناشایست برای نمایاندن محاسن و معایب فرد و جامعه انجام شود . انتقاد باید با ارائه راهکار و راه حل همراه باشد .
یکی دیگر از شیوه های نقد برای آگاهی سازی مخاطب ، طرح پرسش و استفهام می باشد . نقد نباید از روی غرض ورزی ، انتقام و تعصب و یا حسادت باشد . انتقاد نباید جنبه تخریبی ، آبروریزی ، خودنمایی ، جوسازی و شایعه پراکنی داشته باشد . از افراط در انتقاد هم باید پرهیز کرد .
انتقاد به شرط انتقادپذیری ، موجب اصلاح نواقص و ومعایب می گردد و به تکامل و پیشرفت جامعه کمک شایانی می کند و از مهمترین ابزار توسعه محسوب می شود .
و اما برای انتقاد پذیر بودن مدیران و کارگزاران راهکارهایی وجود دارد از از جمله : باور به اینکه انتقاد سرآغاز یک مسیر روشن است ، استفاده موثر از نظام انتقاد در مجموعه های سازمانی و مدیریتی ، پذیرش حرف حق ، دانستن داشتن روحیه نقدپذیری به عنوان یکی از شاخصه های مدیر اسلامی ، پذیرش نقص و اشتباه ، واکنش منطقی در برابر انتقاد ، حالت تدافعی نداشتن در مقابل نقد ، پرهیز از خودپسندی و خودمحوری ، استفاده از زبان عذرخواهی ، پرهیز از واکنش سریع و عجولانه ، تمرکز روی نظام پیشنهادات ، افزایش سعه صدر و تحمل پذیری ، پرهیز از اقدامات حذفی نسبت به انتقادکنندگان ، استقرار سیستم تریبون آزاد ، تقویت فرهنگ نظارت پذیری و ظرفیت انتقاد پذیری در مدیران و کارگزاران ، عدم به کارگیری افراد ضعیف به عنوان همکار ، تبدیل انتقاد به فرصت ، ایجاد فضای باز و بدون ترس و حاشیه برای کارکنان و زیرمجموعه برای انتقاد کردن ، تضمین آزادی نقد در جامعه ، استفاده حداکثری از ظرفیت رسانه های عمومی و سازمانهای مردم نهاد و مجموعه های مطالبه گر که به صورت بی طرفانه زمینه بیان انتقادات را فراهم می سازند ، عدم تلقی انتقاد به عنوان تضعیف و سیاه نمایی ، عدم رنجش از طرح انتقادات منصفانه و سازنده ، نقد پذیری در عمل نه شعار ، باور به شفافیت و پاسخگویی و مسئولیت پذیری ، یادآوری اینکه پستهای مدیریتی در کشور موقتی هستند نه دائمی ، کمک به نهادینه سازی تفکر نقادی و فرهنک گفتگو و آزادی بیان ، ایجاد بستر لازم برای طرح انتقادات از سوی عموم مردم و تضمین آزادی پس از بیان انتقاد و یا اعتراض ، پذیرش حق انتقاد به عنوان یکی از مهم ترین مصادیق آزادی بیان ، گردش آزاد اطلاعات ، پرهیز از تملق و چاپلوسی ، تعیین موازین حقوقی ناظر به انتقاد از دولت و مقامات دولتی ، زمینه سازی مشارکت نخبگان در اداره کشور ، راه اندازی کارگاههای آموزشی نقد ، مرتفع کردن مشکلات حوزه نقد و نقادی ، تبیین ضرورت نقد برای جامعه و استقبال از نقد تخصصی
About Post Author
