گزارش روز (گزارشگر: علیرضا عربی)

عدم پرداخت به موقع نسخ بیمه توسط بیمه ها و کمبود و کسری برخی داروها از جمله مشکلات داروخانه ها است

داروسازی حرفه‌ای است که در زمینه دارو درمانی برای مداوای یک بیمار به عنوان متداول‌ترین شیوه در دنیا با بیماران و مردم مرتبط می‌گردد.

داروساز در صورت ناموفق بودن رژیم دارو درمانی باید علل عدم موفقیت را بررسی کند. این رشته در ایران و بسیاری از کشورهای جهان در مقطع دکترای حرفه‌ای ارائه می‌شود.

داروسازی حرفه‌ای در زمینه سلامت است که علوم بهداشت را با علم شیمی پیوند می دهد. رشته داروسازی٬ رشته‌ای در ارتباط با علوم پزشکی است که در رابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحران‌های بیماری‌زا نقش ایفا می‌کند.

به عبارت دیگر رشته داروسازی به شناخت ماده مؤثر، فرموله کردن این ماده (تبدیل ماده مؤثر به فرمی که قابل مصرف برای بیمار باشد مثل قرص، کپسول، شربت یا استفاده از روش‌های تزریقی) و بررسی اثرات دارو بر بدن بیمار می‌پردازد.

اما لازم به ذکر است که رشته داروسازی( با داروشناسی اشتباه گرفته نشود) از رشته‌ها و شاخه‌های علوم پزشکی نیست.

علت حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد ناموفق بودن شیوه مداوای یک بیمار، به دارو مربوط می‌شود؛ یعنی کیفیت دارو، انتخاب نوع دارو و نحوه استفاده از دارو (این که بیمار دارو را با چه مواد غذایی یا داروهای دیگر استفاده کرده‌است) می‌تواند اثر دارو را تضعیف کند؛ و این وظیفه یک داروساز است که علت را تشخیص دهد و در این زمینه پزشک معالج را راهنمایی کند.

داروسازان کسانی هستند که می‌توانند توضیحی در مورد تمام جنبه‌های داروهای تجویز شده و اثرات جانبی آنها برای شما داشته باشند. افراد بیماری وجود دارند که مجبورند مقدار زیادی دارو را با هم مصرف ‌کنند. داروسازان تنها کسانی هستند که می‌توانند به شما در مورد اثرات مصرف داروها باهم هشدار دهند.

پنجم شهریور ماه هر سال به نام روز داروساز نام گذاری شده است. اما روز داروسازی به نوعی مهجور مانده است. در روز پزشک یا پرستار، مطبوعات مقاله می‌نویسند و مصاحبه می‌کنند، اما در روز داروسازی، رسانه‌ها کمتر به آن می‌پردازند. شاید این مساله بازتابی از نگاه جامعه به داروسازان باشد.

در کشور ما متاسفانه انتظاری که از یک نسخه پیچ می‌رود، با داروساز یکی است. البته باز هم جای بسی خوشحالی است که این روز در تقویم وجود دارد تا یادآوری کند نقش و جایگاه داروسازان متفاوت با آن چیزی است که اکنون دیده می‌شود.

دارو از مهم‌ترین کالاها در تجارت امروزی بشر به لحاظ اثرگذاری آن بر سلامت انسان است. امروزه صنعت داروسازی به عنوان یکی از کلیدی‌ترین و عظیم‌ترین صنایع جهان مطرح است. در اختیار داشتن چنین صنعتی به منزله یکی از معیارهای مهم توسعه یافتگی کشورها شناخته می‌شود. دارو از چنان اهمیتی برخوردار است که همه دولت‌ها ترجیح داده‌اند کنترل و نظارت بر تهیه و تولید و توزیع آن را خود به عهده بگیرند.

کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. دولت، نظارت بر امور دارویی را به عهده دارد و حتی برای برخی از داروها، یارانه خاص در نظر می‌گیرد و آنها را با قیمتی متعادل در اختیار عموم قرار می‌دهد.

تهیه و توزیع دارو تنها به نظام سلامت ارتباط پیدا نمی‌کند، بلکه بخش‌های مختلفی مثل بازرگانی، روابط خارجی، اقتصاد و … در آن همکاری مشترک دارند. در این میان، داروسازان در فرآیند تولید تا مصرف دارو، نقش انکارناپذیری را ایفا می‌کنند.

در گفتگوی این هفته لازم دیدیم مصاحبه ای با مسئول و داروساز یکی از داروخانه های سمنان داشته باشیم تا ضمن تقدیر از زحمات بی شائبه این قشر، شما را بیشتر با داروساز و رشته داروسازی و مشکلات این حوزه آشنا کنیم.

یک بیوگرافی کوتاه از خودتان بگویید.

ضمن سلام و آرزوی سلامتی برای همشهریان عزیزم. بهتر است اینطور شروع کنم اهل سمنانم و پیشه ام داروسازی. اینجانب دکتر عبدالکریم ارسطو. متولد تهران. تحصیلات ابتدایی در سمنان و تحصیلات متوسطه در تهران مشغول بوده ام. در سال ۱۳۶۴ وارد دانشگاه شده و در رشته دکترای داروسازی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شدم. از سال ۱۳۷۰ در داروخانه شخصی خودم و پست های اداری و غیر اداری در خدمت همشهریان عزیز هستم. در همان ابتدای کار یعنی  سال ۱۳۷۰ به معاونت دارو و غذا و تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان منصوب شدم و تا سال ۱۳۷۶ در دانشگاه مشغول بودم. همزمان به عنوان عضو رسمی نظام پزشکی سمنان مشغول بودم که این عضویت تا سال ۱۳۸۲ یعنی سه دوره چهار ساله به طول انجامید. ضمن اینکه از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۳ در دانشگاه آزاد سمنان مشغول تدریس فارماکولوژی بودم. از ابتدای حضورم در سمنان تا حدود سال ۱۳۸۲ مسئول انجمن داروسازان سمنان بودم. از سال ۱۳۷۸ لغایت ۱۳۸۲ افتخار عضویت در اولین دوره شورای شهر سمنان را داشتم و بعد از آن چند سالی در تهران مشغول کارهای مختلف بودم. چند سال در داروخانه شبانه روزی  به عنوان مسئول فنی بودم. از سال ۱۳۹۳ لغایت ۱۳۹۸ در هلدینگ مینو به عنوان هیئت مدیره دارویی و آرایشی بهداشتی مینو شروع به کار کرده و به عنوان عضو موظف به سمت مدیر تولید، بعد معاونت بهره برداری و نهایتا مدیر عامل دارویی و آرایشی مینو منصوب شدم. در همین زمان در مجموعه برکت از ستاد اجرایی فرمان امام به عنوان عضو هیئت مدیره سرم سازی آرتا سرم برکت اردبیل و مشاور ساخت و راه اندازی کارخانه سرم سازی آرتا سرم برکت اردبیل مشغول بودم. بعد از آن به عنوان مشاور در طراحی و ساخت و راه اندازی چند شرکت دارویی همکاری داشتم و در انتها خوشحالم که عرض کنم مدتی است مجدد در سمنان ساکن بوده و در داروخانه شخصی خودم مشغول خدمت به همشهریان عزیز هستم.

 چند سال است که در این حرفه فعالیت می کنید؟

از سال ۱۳۷۰ به عبارتی سی ساله که در این شغل و پست های مرتبط مشغول فعالیت هستم.

چرا این شغل را برای خود انتخاب کردید؟

در ایران انتخاب رشته تا حد زیادی به امتیاز کسب شده در کنکور دارد. علاوه بر آن با مطالعه و پرس و جو راجع به داروسازی و آینده شغلی، بنده هم رشته دکتری داروسازی را انتخاب نمودم.

 آیا در کنار این حرفه، به کار دیگری نیز مشغول هستید؟

در حال حاضر خیر. فقط در داروخانه مشغول فعالیت هستم. ولی در کارهای متعددی که مربوط به رشته داروسازی بوده است و یا گاها در کارها و پست های متفاوت مشغول بوده ام.

 به جز حضور در داروخانه چه فرصت های شغلی دیگری برای یک داروساز ایرانی وجود دارد؟

حضور در داروخانه به نظرم تنها جزئی از کارها و وظایفی است که یک داروساز می تواند انجام بدهد. صنعت داروسازی و بیمارستان ها به عنوان داروساز بالینی و در تخصص های مختلفی مثل ایمونولوژی  و نانوفناوری دارویی  و بایو تکنولوژی دارویی و فارماسیوتیکس و گیاهان دارویی و حتی اقتصاد و مدیریت دارویی و داروسازی هسته ای و تعداد زیادی تخصص و زمینه کاری وجود دارد که داروسازان می توانند در آنها مشغول فعالیت باشند.

 به نظر شما مهمترین ویژگی های یک دکتر داروساز چیست؟

به نظر بنده مهمترین ویژگی یک دکتر داروساز یا هر پزشک دیگری صداقت در کار است و علاوه بر آن آمادگی دائمی از لحاظ علمی و پیگیری مداوم علم روز می باشد.

 به نظر شما وظیفه اصلی یک داروساز در داروخانه چیست؟

به نظر بنده وظیفه اصلی یک دکتر داروساز در داروخانه حضور فعال وی می باشد. در واقع این حضور فعال شامل حضور به موقع، کنترل تمامی نسخ تحویلی به بیماران، کنترل روزمره داروهای موجود در داروخانه از لحاظ تاریخ مصرف، پیگیری سیستم های اتوماسیون داروخانه و تعامل اطلاعاتی با پزشکان می باشد.

 تاثیر حضور دکتر دارو ساز در داروخانه چیست؟

حضور فعال دکتر داروساز در داروخانه نه تنها موثر بلکه از لحاظ قانونی الزامی هم می باشد.

 در مورد تداخل دارویی که مردم کمتر به آن توجه دارند توضیحی دهید.

بطور کلی عرض کنم که در بحث تداخلات ممکن است این تصور برقرار باشد که تداخلات همواره در زمان ترکیب درمانی اتفاق بیفتد در صورتی که می توان تداخلات دارویی را به چند گروه تقسیم کرد.

تداخل دارو با دارو- تداخل دارو با غذای مصرفی- تداخل دارو با وضعیت سلامتی بدن.

من فقط به یک مثال ساده بسنده می کنم. در تداخل دارو با دارو که رایج ترین نوع تداخل است ممکن است دو یا چند دارو بر یکدیگر آنچنان تاثیر بگذارند که همدیگر را بی اثر کرده یا حتی جمع اثر آنها به حد سمیت برسد. بطور مثال مصرف همزمان داروهای خواب آور با برخی داروهای ضد حساسیت ممکن است اثر خواب آوری را افزایش دهند. تداخل داروها با هم همیشه بد نیست و گاها پزشک از جمع اثرات داروها و با تاثیرات داروها بر هم به نفع بیمار بهره می برد.

دارو با مواد غذایی و نوشیدنی ها هم می تواند در تداخل باشد. بطور مثال مصرف همزمان چای با املاح آهن باعث کاهش جذب آهن می شود و متقابلا مصرف همزمان ویتامین C و املاح آهن باعث افزایش سطح جذب آهن می شود. و مثال دیگر مصرف همزمان گریپ فروت با برخی داروها مثلا استاتین ها که داروهای کاهش دهنده کلسترول هستند سطح اثرات استاتین ها را کاهش می دهد.

در بحث تداخل داروها با سطح سلامتی بدن، بطور مثال می توان به مصرف داروهایی که از طریق کلیه دفع می شوند در موارد نارسایی کلیه اشاره کرد. مطمئنا در چنین وضعیتی دفع دارو تحت تاثیر قرار می گیرد و یا کلیه آسیب بیشتری خواهد دید. بطور کلی باید بگویم بیماران که به هر نوعی دارو مصرف می کنند به توصیه پزشک معالج و یا داروساز خود توجه و عنایت کامل داشته باشند.

یکی از کسانی که بیش از همه با بدخطی پزشکان سروکار دارد، شما داروسازان هستید. به نظر شما بدخطی پزشکان باعث نمی شود تا خدای نکرده بیمار داروی اشتباه مصرف کند؟

در این مورد باید عرض کنم کسانی که با اصطلاحات و نوشتار نسخه های دارویی آشنایی ندارند گاها این عدم آشنایی را به بد خط بودن پزشک تعبیر می کنند. داروسازان در بخشی از تحصیلات خود با این علائم اختصاری و اصطلاحات دارو نویسی آشنا می شوند. در واقع اینجور علائم زبان قابل درک بین پزشکان و داروسازان است. ناگفته نماند خط خوش برای ما ایرانیان جزو ارزشهای نوشتاری و به عبارتی شخصیتی محسوب می شود و به نظر بنده هر کسی با هر تحصیلات و شغلی باید برای داشتن خط خوش سعی و تلاش خود را بنماید.

 آیا تاکنون در خواندن نسخه ای اشتباه رخ داده است. در این مواقع چه اقدامی انجام می دهید؟

خدا را شاکرم که بگویم تا به حال اشتباه مهمی که باعث بروز مشکلاتی شده باشد برای من رخ نداده است.

 اشتباه در تحویل دارو به چه دلایل مختلفی صورت می گیرد؟

دلایل مختلفی ممکن است دخیل باشد. تشابه اسمی داروها مثل مترونیدازول و متی مازول- تشابه شکل و رنگ و اعدادی که مقدار دارو را نمایش می دهند و صد البته عدم کنترل نسخه توسط داروساز.

 گاها مشاهده شده که افرادی در داروخانه ها مشغول کارند ولی آموزش یا علم خواندن نسخه را ندارند آیا این کار مشکلی بوجود نمی آورد نظر شما چیست؟

برای آشنایی با فن نسخه پیچی ارگانهای مختلفی مثل جهاد دانشگاهی و نظام پزشکی کلاس ها و دوره های آموزشی برقرار می کنند و یک مدت کار در داروخانه تجربیات نسخه پیچ های عزیز را افزایش می دهد. مطمئنا لازم است تا کسانی که تصمیم به انتخاب شغل نسخه پیچی دارند و کلاس های مربوطه را سپری کرده اند مدتی در بطن کار داروخانه باشند تا تجربیات لازم را پیدا کنند. تا زمانی که این اتفاق بیفتد کارفرمای این افراد یعنی داروساز مسئول داروخانه با توجه و عنایت لازم از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری خواهد نمود.

 بیشترین دسته داروهایی که مردم سمنان به صورت خودسرانه مصرف می کنند چیست؟

متاسفانه مصرف خودسرانه دارو در همه جا وجود دارد و مختص سمنان نیست و گرایش برای مصرف دارو یا گروه دارویی خاصی وجود ندارد ولی مسئولین محترم فنی داروخانه ها در جلوگیری از این  مشکل بسیار کوشا هستند.

 آیا مسئول داروخانه حق فروش دارو بدون نسخه پزشک را دارد؟

داروهای موجود در داروخانه در دو گروه فروش بدون نسخه یا اصطلاحا OTC ( over the counter ) و داروهای فروش با نسخه تقسیم می شوند. طبعا داروهای گروه اول یعنی فروش بدون نسخه با اختیار و تشخیص داروساز قابل عرضه می باشند.

 عوامل موثر در بهسازی فرهنگ دارو در بین مردم؟

اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم از خطرات و عوارض مصرف خودسرانه دارو- تبیین وظایف و مسئولیت های پزشک و دکتر داروساز با اطلاع رسانی کافی.

 مردم در مصرف دارو تاکید دارند که دارو خارجی باشد به نظر شما آیا داروهای ایرانی قدرت رقابت با داروهای خارجی را دارند؟

در اینکه خیلی از کشورهای تولید کننده دارو تجربیات علمی و عملی بیشتر از ایران در تولید دارو دارند شکی نیست ولی در ایران هم پیشرفت های بسیار زیادی در این مورد اتفاق افتاده و تحت نظارت داروسازان ایران، داروهای بسیار پر کیفیت و قابل اطمینان تولید و روانه بازار شده است.

توصیه شما به مردم در مورد فرهنگ مصرف دارو چیست؟

خودداری از مصرف خودسرانه دارو- توجه و عنایت به دستورات و توصیه های پزشک معالج و دکتر داروساز.

 نظرتان راجع به داروهایی که از طریق اینترنت و ماهواره تبلیغ می شود چیست؟

به هیچ وجه قابل اطمینان نیست. دارو باید مراحل مطالعاتی و عملیاتی و نظارتی خاصی را گذرانده باشد تا قابل اطمینان برای مصرف باشد و داروهای مذکور و تبلیغاتی به این صورت که فرمودید هیچکدام از این نظارت های لازم را نداشته اند و به هیچ وجه قابل اطمینان نیستند.

 در داروخانه شما از فروش داروهای گیاهی هم خبری است؟

بله. همه داروخانه ها مجاز به فروش داروهای گیاهی به شرط داشتن مجوز های لازم هستند.

 در این سال‌ها مردم اقبال خوبی نسبت به عطاری‌ها و داروهای گیاهی نشان داده‌اند. نظر شما در خصوص مصرف داروهای گیاهی توسط مردم چیست؟

بسیاری از گیاهان دارای خواص دارویی هستند. مهم این است استخراج مواد موثره گیاهان دارویی و یا مصرف مستقیم گیاه تحت نظارت افراد ذیصلاح انجام شود.

 سوالی که بیشتر مردم از داروخانه ها دارند و آن حق فنی که دریافت می کنید این مسئله را توضیح دهید.

بطور کلی عرض کنم هر کسی که تحصیلات تخصصی دارد و به عنوان صاحب نظر شناخته می شود به جهت جبران این داشته های علمی و عملی خود مستحق دریافت حقوق مصوبی از طرف دولت است. همچنان که یک پزشک جهت ویزیت بیماران و تشخیص بیماری مجاز به دریافت ویزیت مصوب می باشد. دکتر داروساز هم به جهت ایجاد یک مرکز دارویی یعنی داروخانه و فراهم و هزینه کرد جهت تهیه داروها و کنترل نسخ ارسالی از طرف پزشکان و تحویل داروی درست و توصیه های دارویی و کنترل احتمالی تداخلات و تعامل با پزشکان و بسیاری از وظایف دیگری که در داروخانه دارد مجاز به دریافت حق فنی یا در واقع ویزیت دکتر داروساز که از طرف دولت مصوب شده، می باشد.

 مهمترین مشکل داروسازها و داروخانه ها؟

خلاصه در هر شغلی مشکلاتی وجود دارد و داروسازها و داروخانه هم مستثنی نیستند. بخش مهمی از وجوه دریافتی داروخانه ها مربوط به نسخ بیمه است که گاها مدتها طول می کشد تا به دست داروخانه برسد و بالطبع گردش مالی داروخانه را با مشکل روبرو می کند. کمبود و کسری برخی داروها، داروخانه ها را در تهیه داروهای مورد نیاز دچار مشکل می کند ولی در واقع باید گفت این نیز بگذرد.

 عامل اصلی گرانی داروها چیست؟

تولید یک دارو مستلزم انجام کارهای زیادی است. از تهیه مواد اولیه و تولید و بسته بندی و انبارداری و توزیع بین داروخانه ها که هر کدام از این مراحل که خود داستان طولانی برای خود دارد مستلزم هزینه مربوطه است. افزایش قیمت هر یک از مواد و خدمات مذکور باعث افزایش قیمت تمام شده دارو می شود. تهیه مواد اولیه که در بسیاری از موارد با خریدهای خارجی و انتقال ارز همراه است تا خدماتی همچون توزیع دارو که متاسفانه در سال های اخیر همه آنها دستخوش گرانی شده اند.

 علل کمیابی برخی از داروها؟ بیماران چه کنند؟

همانطور که در توضیحات قبلی عرض کردم تهیه مواد اولیه در تولید دارو بخاطر خرید های خارجی و انتقال ارز دچار کمبود شود و یا حتی گاها تهیه و تدارک وسایل و دستگاه های لازم جهت تولید و بسته بندی داروها دچار اشکال شود مشکلاتی از این دست همواره باعث ایجاد کمبود برای برخی از داروها در یک بازه زمانی می شود. البته علل دیگری هم می تواند در بروز این مشکل دخیل باشد که در حوصله این بحث نمی باشد.

 دکتر به نظر شما جایگاه داروسازی ایران از لحاظ تولید دارو و علم داروسازی در جهان چگونه است؟

همانطور که قبلا هم عرض کردم در اینکه خیلی از کشورهای به نام تولید کننده دارو تجربیات علمی و عملی بیشتر از ایران دارند شکی نیست ولی ایران هم با پیشرفت های علمی و عملی که در تولید دارو و دستگاه های تولیدی مربوطه داشته شاهد موفقیت های بسیاری در این زمینه بوده که همه این موفقیت ها مرهون تلاش های علمی و عملی متخصصان این مملکت بوده که باعث شده ایران در بین تولید کنندگان دارو دارای ارزش متناسب با فعالیت های خود باشد.

 برخورد دکتر و پرسنل داروخانه با مراجعه کنندگان باید چگونه باشد؟

برخورد مناسب و محترمانه با هر ارباب رجوعی در هر جایگاهی جزو واجبات است. مراجعه کنندگان به داروخانه اکثریت بخاطر بیماری خود و یا همراهان خود دچار یک نگرانی و استرس مضاعف نیز می باشند لذا لازم است در برخورد با مراجعین داروخانه کمال صبر و تحمل و بردباری لازم را داشت و با احترام بسیار خدمات لازم را به آنها ارائه داد.

 سخن آخر:

آرزوی سلامتی برای تمام بیماران و علاج عاجل آنها را دارم.

payamgooyesemnan