گزارش روز (گزارشگر: سلماز عرب عامری)

اقتصاد ایران نیازمند مذاکره و رفع تحریم هاست

علم اقتصاد به ما می‌آموزد راه حل اقتصادی برای هر کشور که در شرایط تحریم قرار دارد فقط رفع تحریم است. با تمام شدن تحریم‌ها عوارض ناشی از تحریم تمام می‌شود، بنابراین در گام ابتدایی برای حل مشکلات اقتصادی باید تدبیری برای رفع تحریم بیندیشیم.

سوابق تاریخی نیز این موضوع را تأیید می‌کند که چگونه پس از رفع تحریم‌ها رشد اقتصادی کشورها به وضعیت قابل قبولی تغییر کرده است.

کشوری که تحریم می‌شود، بازار جهانی برای فروش محصولات را از دست می‌دهد، همچنین ممکن است بسیاری از مواد اولیه برای تولید را نتواند وارد کند و با کاهش قدرت خرید مردم حتی بازار داخلی بسیاری از محصولات را نیز از دست می‌دهد.

زمانی که تحریم‌ها برطرف شود، بخشی از اقتصاد به واسطه رفع موانع تولید و بخش دیگر با رشد اقتصاد، به حالت سابق بازمی‌گردد. با رفع موانع تولید جهش تولید نیز محقق خواهد شد.

در سال‌های ابتدایی پس از رفع تحریم می‌توانیم رشد اقتصادی بیش از ۵ درصد و حتی تا ۱۰ درصد داشته باشیم البته باید برای رسیدن به چنین رشدی تعامل با بازارهای بین‌المللی را بیشتر کنیم.

بازگشت رشد اقتصادی به وضعیت نرمال، شروع مجدد بخشی از تولید که متوقف شده بود و امکان دستیابی به رشد بالا از طریق همکاری‌های مشترک با کشورهای پیشرو، باعث راه افتادن چرخه اقتصادی خواهد شد.

اقتصاد ایران از ابتدای دهه ۱۳۹۰ در شرایط رکود تورمی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و سیاست‌های نامناسب انباشت شده گرفتار شد و این اواخر، مشابه همه کشورهای جهان، با مشکل شیوع ویروس کرونا مواجه شده که بر زندگی مردم و اقتصاد به شدت تأثیر گذاشته است.

تعطیلی و یا نیمه فعال شدن کسب و کارهایی مانند هتل، رستوران، آژانس‌های مسافرتی و حتی فروش پوشاک و سایر کالاها، موجب شده تا بسیاری از عرصه‌های مختلف اقتصاد آسیب ببینند و درآمدها کاهش بیابد. به دنبال این کاهش درآمد، مردم هم کمربندها را محکم تر بسته اند و تا بتوانند کم تر مصرف می کنند که این مسأله نیز به وضعیت رکودی دامن می زند.

با برداشته شدن تحریم‌های حاد از جمله تحریم تجاری، بانکی و نفتی، باز هم برخی تحریم‌های نانوشته وجود خواهد داشت که از آن جمله می‌توان به وجود ترس ناشی از بازگشت تحریم‌ها در سرمایه گذاران خارجی اشاره کرد. بنابراین رفع تحریم‌ها در میان مدت نمی‌تواند تأثیری بر رفع تحریم‌های نانوشته داشته باشد.

ایران ظرفیت خوبی برای جذب سرمایه دارد اما شاهد این اتفاق که لازمه رسیدن به اقتصاد پیشرو است نیستیم؛ اگر این مشکل رفع شود و بتوانیم اقتصاد ایران را با کشورهای پیشرو ادغام کنیم، کشور ما مستعد رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصد به بالا است.

در چهار دهه گذشته نتوانستیم به رشد اقتصادی مطلوب برسیم و احتیاط در سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی همچنان مسئله اقتصاد کشور ما خواهد بود.

البته بر اساس تجربه‌ای که از سال ۶۸ تا ۸۸ داشتیم، در صورت رفع تحریم‌ها می‌توانیم مجدداً به رشد اقتصادی ۵ درصد بازگشته و بخشی از اقتصاد را ترمیم کنیم.

در سال‌هایی که ذکر شد رشد اقتصادی ۵ درصد بود به طوری که در پایان سال ۸۸ وضعیت اقتصادی خانوارها نسبت به سال ۶۷ پیش از پایان جنگ رشد خوبی داشته و تحول عظیمی در اقتصاد و رفاه مردم رخ داد. پیک رفاه ایرانیان نیز اواسط دهه ۸۰ است که پس از آن حرکت رو به عقب داشتیم اما می‌توانیم به آن دوره بازگردیم.

در گزارش اقتصادی امروز به مسئله تحریم ها و ضرروت رفع انها پرداخته و نظر چند تن از کارشناسان اقتصاد و شهروندان را در این خصوص جویا شدیم که در ذیل از منظرتان می گذرد؛

محمد شاهی یکی از هم استانی ها در خصوص موضوع گزارش ما گفت: مشکلات اقتصادی و کاهش درآمدها که طولانی و فرسایشی شده و مردم را خسته کرده، تنها به خاطر شیوع بیماری کرونا نیست. مسأله تداوم تحریم‌ها و کاهش اعتماد مردم به آینده اقتصاد کشور موضوع دیگری است که در کنار سایر عوامل، اقتصاد را در یک چرخه باطل به دام انداخته و مدام اقتصاد ایران را پایین می‌کشد. تحریم‌های فراگیراقتصاد ایران را در موقعیت سختی قرار داده و ارتباطات اقتصادی با جهان را بسیار محدود کرده است.

این جوان تحصیل کرده در حوزه اقتصاد تصریح کرد: تحت تأثیر نااطمینانی فزاینده، سرمایه گذاری جاذبه خود را از دست داده و جریان فرار سرمایه از کشور شتاب گرفته است. برخی سرمایه خود را با خرید ملک در ترکیه و امارات و گرجستان از کشور خارج می کنند. خروج سرمایه‌های فکری نیز شتاب گرفته است. افزایش مهاجرت سرمایه و نیروی متخصص نشانگر عدم اطمینان نسبت به آینده اقتصاد ایران است.

وی ادامه داد: شیوع کرونا، تداوم تحریم و رکود تورمی، کاهش سرمایه‌گذاری و فرار سرمایه فیزیکی و فکری از کشور، افول سرمایه اجتماعی را نیز به دنبال دارد. عبور از این فضای نامساعد اقتصادی و اجتماعی، بدون حل مشکل عدم تفاهم و تنش میان جناح‌های مختلف و نهادهای تصمیم ساز کشور ممکن نیست. مشکلات و اختلافات بین جناح‌های سیاسی در تمام  کشورهای جهان وجود دارد.

شاهی اضافه کرد: مشکل ما در ایران عدم امکان دستیابی به تفاهم و همکاری در اجرای سیاست‌های اتخاذ شده است. اجرای سیاست‌های متناقض مانع جدی در حل مشکلات اقتصادی ایران است و به بی ثباتی و نااطمینانی دامن می‌زند. برای حل بحران کنونی، باید در داخل کشور تفاهمی برای تأمین منافع ملی شکل بگیرد.

حسینی هم گفت: تحریم ها سبب صدمات فراوانی به اقتصاد ایران وارد کرده و رشد منفی اقتصاد از یک سو و کاهش قدرت خرید پول ملی در کنار ریزش مداوم ارزش آن از سوی دیگر بحرانی جدی را متوجه اقتصاد ایران کرده است.

ویگفت: اگر آمریکا به برجام بازگردد و تعهدات خود را اجرایی کند و برجام مجددا احیا شود، شاهد بیشترین تاثیر بر حوزه نفت، گاز و پتروشیمی خواهیم بود.

وی اظهار کرد: این مساله بر بحث فروش این بخش، هزینه های صادرات و واردات، انجام پروژه ها و تجهیزاتی که در این بخش ها نیاز است و هر بر فاینانس و سرمایه گذاری موثر خواهد بود. از سوی دیگر  بازگشت به برجام بر روی فروش نفت موثر است و همه این موارد می تواند سبب گشایش در بخش نفت، گاز و پتروشیمی شود.

وی ادامه داد: دومین بخشی که از بازگشت به برجام تاثیر می گیرد، حمل و نقل کشور است که می تواند بر روی خرید هواپیما، صنعت خودروسازی، پروژه های راه زمینی، خطوط ریلی و هوایی تاثیر گذار باشد.

وی افزود: رفع تحریم ها و بازگشت به برجام همچنین می تواند بر روی بخش معدن کشور اثرگذار باشد زیرا ایران دارای ظرفیت های معدنی بسیار خوبی است.

وی گفت: حوزه توریسم و خدمات فنی و مهندسی نیز از دیگر بخش هایی است که بازگشت به برجام و رفع تحریم ها می تواند بر آنها تاثیرگذار باشد.

وی توضیح داد: بخش خدمات کشور در صورت رفع تحریم ها می تواند درآمدزا باشد به طوری که اگر این اتفاق بیافتد برای نمونه فقط در بازار عراق می توانیم پروژه های خدمات فنی و مهندسی داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: صنعت توریسم نیز می تواند منجر به گشایش های بسیار خوبی در اقتصاد کشور شود. این صنعت می تواند موجب افزایش آمار اشتغال، ایجاد هتل و رونق حمل و نقل هوایی و زمینی و … شود. برای نمونه یکی دو سال پس از برجام تعداد فراوانی از گردشگران به کشور سفر کردند و این صنعت در کشور به شدت توسعه یافت.

سمانه زرگر هم استانی دیگر گفت: اقتصاد ایران به شدت نیازمند ارتباطات مناسب بین‌المللی است. برای بازسازی صنایع کهنه و فرسوده، انتقال فناوری‌های روز و دسترسی به بازارهای صادرات برای تولیدات داخلی، باید  مشکل تجارت بین‌المللی حل شود.   اقتصاد ایران، با استفاده از امکانات بین‌المللی، خواهد توانست  به سرعت از ورطه رکود تورمی نجات یابد. بدون بهبود روابط بین‌المللی و حل مشکلات و مناسبات بانکی بین‌المللی داشتن اقتصادی پویا، با رشد بالای سرمایه گذاری، تولید و اشتغال ممکن نخواهد بود.

وی ادامه داد: در این راستا نیز شکل‌گیری تفاهم و همکاری بین نهادهای تصمیم‌ساز کشور ضروری است. تقابل و تعرض شدید بین نهادهای مختلف باعث شده که عملاً هیچ نیرویی قادر به ایجاد تحولات مثبت در اقتصاد ایران نباشد. ایجاد هماهنگی و تفاهم در میان بخش‌های مختلف حاکمیت، در جهت حل مشکلات بین‌المللی و ایجاد فضایی مناسب و ایمن برای سرمایه‌گذاری، شرط لازم در جهت بهبود وضعیت است.

زرگر تصریح کرد: اختلاف نظر در همه جای دنیا وجود دارد اما مشکل اصلی ما وجود اختلاف نظر نیست؛ مشکل نرسیدن به تفاهم با وجود اختلاف نظرهاست. تقابل میان نهادهای تصمیم‌ساز به قیمت از دست رفتن منافع ملی تمام می‌شود. باید از ناکامی‌های گذشته و تجربیات بین‌المللی برای بهبود شرایط اقتصاد ایران درس گرفت.

علی امامی هم با اشاره به ضرورت لغو تحریم ها گفت: رفع تحریم‌ها با بازگشت رشد اقتصادی به وضعیت نرمال، شروع مجدد بخشی از تولید که متوقف شده بود و امکان دستیابی به رشد بالا از طریق همکاری‌های مشترک با کشورهای پیشرو اقتصاد کشور را ترمیم می‌کند.

وی تصریح کرد: با تحلیل و بررسی این موضوع که تحریم به طور کلی چه مشکلاتی برای اقتصاد و به خصوص برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند می‌توان راه حلی برای برون رفت از آن‌ها پیدا کرد.

وی گفت: اقتصاد کشور ما با نرخ ۴ الی ۵ درصد در غیاب تحریم در حال رشد بود. شاید این رقم ایده آل نباشد اما قابل قبول است.

وی ادامه داد: با شروع تحریم‌ها افت تولید سالانه رخ می‌دهد همانطور که در چند سال اخیر تولید کشور ما ۲۵ تا ۳۵ درصد کاهش یافته و در نتیجه رفاه عمومی نیز کاهش می‌یابد و حتی ممکن است در نهایت رشد اقتصادی به صفر برسد.

وی تاکید کرد: تنها راهکار برون رفت از عوارض اقتصادی تحریم، لغو تحریم‌هاست.

هم استانی دیگری هم گفت: بازگشت به برجام و رفع تحریم ها می تواند منجر به کاهش نرخ ارز شود که در این صورت اختیار نرخ ارز به دست بانک مرکزی می افتد و این نهاد می تواند نرخ ارز را در هر سطحی تثبیت کند و در نهایت منابع ارزی این بانک آزاد شده و بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.

مریم تاکید کرد: در این صورت و به حتم اقتصاد کشور از وضعیت فلاکت‌بار فعلی خارج خواهد شد؛ جو روانی حاصل از این مساله می تواند به آرام شدن بازار و کاهش قیمت ها کمک کند و هم اینکه در سایه ارتباطات ایجاد شده، فرصت های جدید و خوبی برای همکاری و افزایش اشتغال ایجاد خواهد کرد.

وی تاکید کرد: دارای ظرفیت های فراوانی در کشور هستیم که به دلیل تحریم ها قادر به استفاده از آنها نیستیم.

این فعال اقتصادی ادامه داد: متاسفانه عده ای به جای اینکه مشکل کشور را تحریم ها بدانند، مشکل کشور را برجام معرفی می کنند در حالی که این مساله درست نیست و تا زمانی که برجام موضوعیت داشت، ما با چنین مشکلاتی مواجه نبودیم . اتفاقا خروج از برجام سرآغاز مشکلات ما بود اما برخی آدرس غلط می دهند تا این طور وانمود کنند که مشکل نه خروج آمریکا از برجام که اصل برجام بوده است.

وی ادامه داد: اگر موضوع تحریم ها حل و رفع شود، اثر آن بر روی زندگی مردم قابل مشاهده خواهد بود و آن هنگام رو سیاهی برای کسانی است که برجام و مذاکرات را عامل مشکلات کشور معرفی می کنند. این تبلیغات منفی علیه برجام همچنان ادامه دارد.

پس از رفع تحریم‌ها، شرایط باز اقتصادی حاکم می‌شود به‌گونه‌ای که امکان حضور سرمایه‌گذاران اقتصادی در بخش انرژی، صنعت، کشاورزی و خدمات به‌صورت گسترده‌ای فراهم خواهد شد. از طرفی با فراهم‌شدن بستر سرمایه‌گذاری خارجی در کشور امکان رقابت در کشور‌ رو به گسترش خواهد رفت و براساس مزیت‌های نسبی، شرایط مناسبی برای رقابت‌های اقتصادی فراهم می‌شود.

وی افزود: دولت در چنین شرایطی باید تلاش کند با توجه به شرایط مناسب پس از رفع تحریم‌ها و ورود ارزهای آزادشده از زمینه‌های موجود به‌عنوان مزیت استفاده کند تا موجبات افزایش تولید نیز میسر شود.

وی تصریح کرد: طبیعتا با افزایش تولید در کشور و رونق کسب و کارها وضعیت اشتغال بهبود پیدا می‌کند و با بهبود وضعیت اشتغال، درآمد سرانه و به تبع آن رفاه اجتماعی بالا می‌رود. همان‌طور که تصور و انتظار عمومی بر این است با رفع تحریم‌ها صنعت بانکداری کشور بیش از سایر بخش‌ها با گشایش مواجه خواهد شد.

وی ادامه داد: به‌طوری‌که شرایط مناسبی برای انتقال و جابه‌جایی پول صورت می‌گیرد و هزینه نقل و انتقالات پول با کاهش قابل‌توجهی ‌روبه‌رو خواهد شد.

رضایی هم درباره تاثیر لغو تحریمها بر اقتصاد ایران تاکید کرد: اثرات مذاکرات می تواند چشم انداز جدیدی برای اقتصاد ایران به وجود آورد که بر اساس آن می توان به رشد اقتصادی امیدوار باشیم زیرا در این صورت امکان سرمایه گذاری ، ایجاد شغل و افزایش نرخ اشتغال را به دنبال دارد و موجب ثبات در بازارهای داخلی می شود.

وی  افزود: از سوی دیگر برداشته شدن تحریم‌های نفتی عامل مهمی در ایجاد منابع ارزی جدید و جلوگیری از نوسان بازار ارز و سایر بازار دارایی‌ها خواهد شد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: با برداشته شدن تحریم همچنین روابط بین بانکی ایران و سایر کشورها می‌تواند برقرار باشد تا جریان سرمایه را که لازمه توسعه تجارت است، تسهیل کند.

وی گفت: در این صورت امکان جلب سرمایه گذاری خارجی به وجود می آید زیرا اکنون بخش های زیربنایی مانند نفت نیازمند سرمایه گذاری زیربنایی هستند و به این حوزه ها باید انتقال تکنولوژی اتفاق بیافتد و سرمایه های جدید وارد آنها شود تا در آینده بخش نفت برای صادرات بتواند قابلیت رقابت با سایر رقبای عضو اوپک و خارج از اوپک را دارا باشد.

وی عنوان کرد: این مساله از طریق سرمایه گذاری‌های مجدد و انتقال تکنولوژی امکان‌پذیر است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد تحریم ها لغو شود اما سرمایه گذاری در بخش نفت صورت نگیرد، صادرات نفت ایران دچار مشکل می شود زیرا هزینه‌های تولید نفت در کشور بالاست و ممکن است در نهایت در بازارهای بین المللی خریداری برای این محصول وجود نداشته باشد.

payamgooyesemnan