یادداشت روز به قلم مهران سعادت؛

آسیب های پیدا و پنهان بازار رمز ارز ها بر اقتصاد ایران

شاید رمز ارز ها در سال های گذشته جزء دانش تخصصی و علمی محسوب می شد، اما امروزه و امسال به عنوان اطلاعات عمومی از آنها یاد می شود و انتظار می رود در آینده نه چندان دور به معنی واقعی همه گیر و همه فهم شود. سال ۲۰۲۱ هم برای جهان و هم برای ایران تحولات زیادی را رقم زد. در سال ۲۰۲۱ نیز به مانند سالهای گذشته ارزش پول ملی به شدت افت کرد و دلار جهش کرد و رمز ارز ها به جای دارایی های ریالی قرار گرفتند و این یعنی مدیریت نامناسب در بانک مرکزی. در این میان پدیده ای با نام ایلان ماسک اقتصاد جهان و حتی اقتصادی ایران را در سال ۲۰۲۱ تحت تاثیر قرار داده است. شاید بیشترین نام در صفحه های مجازی در ایران و دنیا مربوط به نظریات، برنامه ها و دارایی های ایلان ماسک است. نمی توان ۲۰۲۱ را بدون اشاره به این شخصیت علمی اقتصادی مرور کرد.

بهر حال بازار رمز ارز ها و ایده های ایلان ماسک فضای اقتصادی را در دنیا و ایران را متاثر کرده است. پدیده های جدید بویژه در حوزه های اقتصادی هم آثار مثبت دارند و هم آثار منفی. اگر پدیده های نوین مدیریت و سامان بخشی نشوند، به جای فرصت تبدیل به آسیب و در شرایط ایپدمی تبدیل به تهدید می شوند. باید یادآور شد این  مفاهیم جدید در مراحل ابتدای منافع آنها بیشتر از آثار منفی تبلیغ می شود. چون ابداع کننده های آنها عموما به مزایای آن بیشتر اشاره می کنند تا بتوانند اقشار زیادی را جذب کنند.

اگر از مزایای این که پدیده در نوشته های متعدد بسیار اشاره شده عبور کنیم. متاسفانه گرایش به رمز ارز ها آسیب های پیدا و پنهان زیادی دارند. در گام اول بهره وری نیروی کار را به شدت کاهش می دهند و اقتصاد ایران را بیشتر دچار ضعف می کند. اول بدلیل اینکه نیروی جوان و فارغ تحصیل دانشگاهی بجای رجوع به بازار کار تخصصی به بازار رمز ارز ها و بحث ایلان ماسک روی آوردند و از سوی دیگر نیروی فعال در بخش های خصوص و دولتی به جای تمرکز روی شرح وظایف شغلی خود، در فضای بازار سهام، ارز و رمز ارز فعال هستند و این یعنی کاهش بهره وری شدید در تولید که بعد ها اقتصاد ایران را دچار رکود به لحاظ کمی و کیفی خواهد کرد.

دولت بایستی در سال میلادی ۲۰۲۲ بحث بازار های کاذب مانند رمز ارز ها را سامان دهد. عدم مدیریت این فضا پیچیدگی اقتصاد ایران را دو چندان می کند. یکی دیگر از آسیب های های پدیده ایلان ماسک و رمز ارز انحراف سرمایه ها و بویژه سرمایه در گردش در جامعه است. چون بخشی از سرمایه به این فضا هدایت و در دام مز ارز ها قرار می گیرد و نمی توان دوباره در قالب تولید و ارزش افزوده از آن استفاده کرد. بنابراین تولید هم به لحاظ نیروی کار و هم سرمایه در مضیقه قرار خواهد گرفت. در کنار این بحث ها باید تاکید کرد که خروج سرمایه نیز در چند سال اخیر بیشتر شده داده است. به دلیل اینکه وقتی در فضای رمز ارز خروج سرمایه بیشتر رخ می دهد. رمز ارز مانند ظروف مرتبطه  عمل می کنند و به سمت طرف جذاب حرکت می کند. با توجه به شرایط اقتصادی کشور رمز ارز خروج سرمایه از کشور شدید و سریع می کندو آمار غیر رسمی و حتی رسمی این واقعیت را در طول سال مالی و اقتصادی جاری نشان می دهد.

یکی دیگر از تهدید های اساسی بازار رمز ارز اینست که  اگر این بازار ریزش کند و افرادی که در این بازار فعال هستند سرمایه خود را از دست بدهند در آنان صورت بازگشت به کسب و کار عادی برای آنها سخت است و از سوی دیگر جایگاه آنها در خانواده و فامیل دچار خدشه می شود. به این دلیل که زندگی رویایی که بر اساس سود رمز ارز ها ساخته اند با درآمد فعالیت های اقتصادی معمولی بسیار زیاد است و این امر افسردگی و استراس را افزایش می دهد و ممکن بعد از شکست در این بازار میزان اعتیاد، بزه اجتماعی و خطرات اجتماعی افزایش یابد. تقریبا چیزی شبیه به فضای ناامیدی بعد از ریز بازار بورس در سال ۹۹. بنابراین پیشنهاد می شود حضور در این بازار و دارایی ها رمز ارز به سیله دولت و سیستم مالیاتی و صدور مجوز و کد فعالیت کنترل شود.

به مانند سال ۲۰۲۰ سایه کرونا بر اقتصاد ایران و جهان محسوس بود. اما به نظر می رسد بعد از دو سال مواجه جهان با ویروس کرونا دنیا توانست در اوایل ۲۰۲۱ تا حدود زیادی این ویروس را کنترل نماید. تصاویر استادیوم های کشورهای اروپایی و حضور جمعیت در ورزشگاه ها نشان می دهد که از بحران کرونا عبور کردند و اقتصاد کشور های پیشرفته در حال باز گشت به حالت عادی است. دولت جدید در ایران نیز توانست بعد از واکسیناسیون عمومی تا حدود زیادی بحران را کنترل کند و به نظر می رشد تا پایان سال جاری شمسی و شروع سال ۱۴۰۱ کشور به حالت عادی برگردد. تقریبا سه ماه از شروع سال جدید میلادی با شروع سال جدید شمسی فرصت بازبینی، بازنگری و مدیریت حوزه اقتصادی برای دولت نوپا در ایران است. دولت جدید بهتر است با رصد و کنترل قیمت ها اقدام به تنظیم بازار برای مدیریت اقتصادی تا سال جدید بنماید تا مردم چند ماه منتهی به عید را با آرامش اقتصادی پشت سر بگذارند و سال جدید را با شادی آغاز نماید. سالی بدون کرونا با تورم حداقلی. درگیری شدید دولت قبل و دولت فعلی با مسئله کرونا سبب شد که دولت نتواند مدیریت و تمرکز لازم برای مدیریت و هدایت این بازار در جهت منافع اقتصادی حرکت کند. اکنون در آستانه سال جدید شمسی و فروکش کردن کرونا توجه به بازار رمز ها می تواند محور حرکت دولت باشد.

payamgooyesemnan