گفتگوی روز (گزارشگر: سولماز محمود زاده)

ارتقای کیفیت و کاهش هزینه تمام شده، ۲ حلقه مفقوده در صنعت لوازم خانگی

در سال‌های متمادی گذشته صنعت لوازم خانگی کشور متحمل آسیب‌های زیادی شده است به‌نحوی که در مقاطعی مشکلات داخلی و خارجی عاملی شد تا بخش قابل‌توجهی از ظرفیت‌ها به‌دلیل وجود برندهای خارجی در بازارهای داخلی و همچنین مشکلاتی از جمله کمبود نقدینگی، تأمین مواد اولیه از محل واردات، انتقال بین‌المللی پول، تخصیص ارز و سایر مسائل دچار اختلال و حتی تعطیلی شود.

در این شرایط سرعت حضور برندهای خارجی در سطح بازار هر روز در حال افزایش و عرصه فعالیت برای تولیدکننده ایرانی با چالش‌های بسیاری روبه‌رو شد. تولیدکننده باید در این شرایط سخت ضمن طی‌کردن هفت‌خوان برای تأمین مواد اولیه به‌زحمت محصولات خود را در بازار به‌فروش برساند از آن طرف برندهای خارجی به‌سرعت وارد کشور شده و سهمی قابل‌توجه از فروش‌ها را به خود اختصاص داده بودند.

در سال ۹۷ برندهای کره‌ای که حضور پررنگی در بازار صنعت لوازم خانگی داشتند به‌صورت خودخواسته و در راستای تحریم‌های جدید اعلام کردند که از بازار ایران خارج شده‌اند، در نگاه نخست چالشی بزرگ برای بازار داخلی در خلأ این شرکت‌ها از سوی کارشناسان پیش‌بینی می‌شد و حتی برای مدتی فضا برای عوامل قاچاق کالا و سودجویان فراهم شد اما کارخانه‌های تولید داخل هم بیکار ننشستند و از این تهدید به‌عنوان فرصتی برای ارتقای توانمندی خود استفاده کردند.

البته از همان سال براساس سند برنامه ششم توسعه واردات لوازم خانگی به کشور ممنوع شد و به‌نوعی عرصه فعالیت برای تولیدکننده داخلی بیش از پیش فراهم شد. صنعت لوازم خانگی در شرایطی به رشد بیش از ۸۰درصدی پس از تحریم دست یافت که کمترین استفاده را از منابع طبیعی کشور به‌‌نسبت صنایعی همچون فولاد، پتروشیمی و سیمان داشت و تولید خود را مبتنی بر ارتقای بهره‌وری ناشی از سرمایه‌گذاری روی ماشین‌آلات و نیروی انسانی خود کرد.

در چند ماه گذشته این صنعت با دستور رهبری برای تاکید مجدد بر ممنوعیت واردات کالاهای کره‌ای روبه‌رو شده است و در پی صدور این دستور ابهاماتی در چرایی این دستور به وجود آمده است و برخی لزوم حمایت بیشتر از صنعت لوازم خانگی را با ممنوعیت مناسب نمی‌دانند و بر رقابتی شدن بازار لوازم خانگی با حضور برندهای مختلف تاکید می کنند.

برای بررسی چالش های پیش روی صنعت لوازم خانگی و دغدغه این روزهای تولیدکنندگان، گفتگویی با فتاحی تولیدکننده لوازم خانگی انجام شد که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

جناب آقای فتاحی، امسال قرار بود موانع از پیش پای تولید برداشته شود و روند توسعه و پیشرفت بخش تولید فراهم آید. با توجه به اینکه شما از تولیدکنندگان مطرح لوازم خانگی هستید بفرمایید وضعیت صنعت لوازم خانگی امروز چگونه است؟

متأسفانه امسال در بازار با رکود شدیدی در بخش لوازم خانگی روبه رو هستیم به نحوی که میزان تولید ما نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. البته با تغییر دولت انتظاراتی هم در بین مردم در خصوص کاهش قیمت ها به وجود آمده که همین امر به رکود بازار اضافه کرد. در حال حاضر تعدادی از خریداران برای خرید دست نگه داشته اند و منتظر هستند اتفاقی در بازار بیافتد. بنابراین تولیدکنندگان امروز با حداقل امکاناتی که در اختیار دارند مشغول تولید هستند اما نه با ظرفیت کامل چون تقاضا مثل سال‌های قبل نیست.

از بازار راکد و کاهش تولید صحبت هایی را مطرح کردید اما چرا با وجود کاهش تقاضا، تولیدکننده مدام به افزایش قیمت ها تمایل داشته و در سال جاری ما شاهد افزایش چند باره قیمت لوازم خانگی در بازار بودیم؟

گردش مالی ما نسبت به سال گذشته فرق کرده است، پارسال می‌توانستیم نقدی بفروشیم امسال زمان دار باید بفروشیم و این زمان دار بودن باعث بروز مشکلاتی برای ما شده است.  گردش مالی نقدی ما یک دفعه دو، سه ماه و چهار ماه با خلاء مالی در واحدها روبه رو شده و این باعث می‌شود نتوانیم در تأمین مواد اولیه موفق عمل کنیم و با دست اندازهای مختلفی مواجه می شویم. ضمن اینکه از اواخر سال گذشته تا امروز یک رکود سنگین در بازار حاکم شده است و هنوز هم مردم منتظر اتفاقات تغییر دولت هستند تا بتوانند خریدهای مناسب تری داشته باشند. تولیدکنندگان باید یکسری از مواد مصرفی خود را به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی گران تر خریداری کنند، علاوه بر این حجم تولیدکنندگان کشورهای تولید کننده مواد اولیه پایین آمده، این موضوع باعث شده که قیمت مواد اولیه افزایش یابد.

برای پاسخ به این پرسش باید بگویم به دلیل تورم موجود در جامعه قیمت تمام شده محصولات لوازم خانگی از چند پارامتر تبعیت می‌کند،  به نحوی که با کاهش نرخ تورم می توان کاهش قیمت ها را در سایر کالاها مشاهده کرد. در حال حاضر هزینه نیروی انسانی، هزینه‌های سربار، هزینه‌های حمل و نقل برای تولیدکننده مدام در حال افزایش است و متاسفانه نباید از تولیدکننده توقع ارزان کردن کالا ها را داشت.

تولیدکننده بخشی از افزایش قیمت را می‌تواند از طریق بهره‌وری یا کاهش ضایعات و همچنین تولید انبوه بپوشاند اما وقتی تولید انبوه نداشته باشیم باید به بهره‌وری و بهینه‌سازی فکر کنیم تا ضایعات را به صفر برسانیم اما در این بخش هم تولیدکننده در کوتاه مدت می تواند مانع افزایش قیمت ها باشد و در نهایت تغییرات تابع نرخ تورم موجود در جامعه است.

به عبارتی تا نرخ تورم روند کاهشی نداشته باشد مردم شاهد کاهش قیمت در لوازم خانگی نخواهند بود؟

نه لوازم خانگی، بلکه تورم سراسری است و همه کالاها را تحت تأثیر افزایش قیمت ها قرار می دهد.در حال حاضر ما با رکود تورمی روبه رو هستیم به هر میزان که این چتر بالاتر می‌رود قیمت‌ها بالاتر می‌رود و بالعکس  زمانی که پایین می آید، قیمت‌ها نیز روند کاهشی را تجربه خواهد کرد.

انتظار مردم این است با روی کار آمدن دولت جدید یک رویکرد جدید در صنایع ایجاد و قیمت کالاها روند کاهشی را طی کنند. اما در حال حاضر هنوز هیچ تصمیمی برای مدیریت این موضوع به کار گرفته نشده است؟

فعلاً روند کاهشی قیمت ها اتفاق نیفتاده و ما هم منتظر سیاست گذاری جدید دولت هستیم. البته باید این نکته را مدنظر قرار داد که هر حرکتی باید زیرساخت‌های کافی داشته باشد و نمی توان به صورت جزیره‌ای برنامه ریزی ها را انجام داد.

بنده به عنوان یک تولیدکننده تا کی می توانم لوازم خانگی را نصف قیمت بفروشم؟ تا کی می توانم دوام بیاورم؟ بنابراین سیاست گذاری در صنعت باید به صورت واقع‌بینانه و مدیریت شده باشد. دولت باید برنامه اقتصادی اش را اعلام کند تا ما به عنوان تولیدکننده تکلیف خود را بدانیم.

البته باید این را بدانیم که تورم یک دفعه‌ افزایش نیافته بلکه این روند به صورت پلکانی انجام شده است. در حال حاضر هم باید با برنامه ریزی درست روند کاهشی تورم را دنبال کرد. ما می‌خواهیم که قیمت‌ها کاهش پیدا کند و تولید انبوه داشته باشیم تا مردم بدون نگرانی از قیمت نسبت به خرید لوازم مورد نیاز خود اقدام کنند.

آقای فتاحی، چرا روند قیمت گذاری تولیدکننده مدام با اشکال روبه رو است؟ این امر هم فروشنده و هم مردم را دچار مشکل کرده است.

در رابطه با کشف قیمت ما براساس فاکتورهای خرید و منطبق با دستور العمل سازمان حمایت که ایرادات زیادی دارد قیمت تمام  شده را اعلام می‌کنیم.  اما در رابطه با کالای تولیدی، تولید باید چشم انداز داشته باشد. وزارت صنعت امروز بیشتر در ساخت قطعات و ساخت داخل برنامه داده است. این موضوع خود باعث می شود ارزبری لوازم خانگی کاهش یابد و صادرات در دستور کار تولیدکنندگان قرار گیرد. اگر دولت بتواند مواد اولیه داخلی را با قیمت مناسب تری در اختیار تولید قرار دهد قیمت ها کنترل بیشتری خواهند شد.

اما نکته اینجاست صادرات یک مقوله ای تیمی است به عبارتی کار یک تولیدکننده کار تجاری نیست حتی کار دولت هم نیست بلکه یک برنامه مدیریتی است. باید پروژه صادراتی برای صنایع تعریف شود و هر کس از جمله دولت، سیستم بانکی و تولیدکننده وظایف مشخص داشته باشد. اینکه اعلام می کنند صادرات باید در طول یک سال دو برابر شود الزاماتی را می طلبد. امروز حجم صادرات ۲۰۰ میلیون دلاراست که براساس وعده وزیر صنعت باید ۱۴۰۴ به دو میلیارد دلار برسد که رقم بسیار بالایی است.

به اعتقاد شما افزایش صادارت آنهم در شرایط فعلی قابل دسترس نیست؟

قبل از اعلام این هدف باید وزارت صمت زیرساخت های فعلی صنعت کشور را مورد ارزیابی قرار می داد که چه مزیت ها و چه فرصت هایی داریم. باید پای درد و دل تولیدکننده می نشستند و ببینند چه مشکلاتی دارند و چه محصولاتی می توانند به بازارهای صادراتی ارسال کنند.اصلاً رغبتی برای صادرات لوازم خانگی هست یا نه !

علاوه بر این قیمت های صادراتی ما نسبت به بازار چقدر تفاوت دارد و اینکه آیا قابل رقابت با کالاهایی که در سطح بین المللی عرضه می شود هستند یا خیر؟

اگر دلار سال ۹۶ را سه هزار تومان در نظر بگیرید امروز نزدیک به ۳۰ هزار تومان شده است. در حال حاضرما مزیت قیمتی و لجستیک داریم اما لازمه حضور پررنگ در بازار همکاری دولت و سیستم بانکی در ارائه زیر ساخت ها است.

ما اولین مشکلمان این است که قراردادهای دولت با کشورهای دیگر برای صادرات کمکی به تولیدکننده داخلی نمی کند. به عنوان نمونه تمام قراردادهایی که با ترکیه بسته ایم یک طرفه است یعنی ترکیه می تواند همه چیز را با عوارض گمرکی پایین صادر کند اما از آن طرف ایرانی ها  یک سری صنایع دستی، محصولات کشاورزی و سبزی و گوجه و خیار را می توانند صادر کنند.

 بحث نامه رهبری و ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره ای که مطرح شد مسئولین به پتانسیل بالای صنعت لوازم خانگی توجه و موضوع صادرات را بیان کرده اند.

به نظرم دستور رهبری یک بعد سیاسی دارد و  خیلی هم بجا و درست بود که کره بفهمد از نظر سیاسی یک قدرتی مقابلش ایستاده است که امروز نمی تواند هر کاری که دلش می خواهد انجام دهد. در سال ۹۲ وقتی که سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد اکثر تولیدکنندگان لوازم خانگی که سرمایه گذاران خصوصی هستند برای تداوم و توان بخشیدن به تولید شروع به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف لوازم خانگی کردند و در نهایت توانستند حضور پررنگی در بازار داشته باشند.

به اعتقاد من صنعت لوازم خانگی یک صنعت ریشه دار است به همین دلیل وقتی که در سال ۹۲ مورد تقویت قرار گرفت توان رقابتی آن افزایش پیدا کرد. به نحوی که در سال ۹۷ وقتی که دولت وقت اعلام کرد واردات محصولات تمام شده ممنوع است تولیدکنندگان داخلی لوازم خانگی توانستند نیاز مصرف کنندگان کشور را برآورده کنند. این موضوع نشان از آن دارد که که تولیدکننده ایرانی هم قدرت رقابت پذیری و صادرات دارد.  در حال حاضر  هم در صنعت لوازم خانگی سرمایه‌گذاری زیادی صورت گرفته و امیدواریم بتوانیم بعد از رفع نیاز داخل، صادرات بیشتری را ثبت کنیم. در همین زمینه دستور رهبری هم باعث دلگرمی بیشتری برای تولیدکنندگان جهت سرمایه گذاری در این صنعت شده است.  اما باید به این نکته توجه کرد که الزام به افزایش صادارت نیازمند زیرساخت های کافی است.

در نامه رهبری نام دو برند کره ای عنوان شده و رهبری در نامه تأکید کرده اند اگر آمار ارائه شده صحت داشته باشد باید مانع واردات کالاهای کره ای به کشور شد. اما نکته اینجاست نوک پیکان ممنوعیت واردات فقط به سمت ال جی و سامسونگ رفته است، در حالی که در بازار کالاهای برند دوو و هیوندایی و دیگران نیز وجود دارد.

بله این دستور رهبری برای ممنوعیت واردات  تمام برندهای کره ای است.  نامه رهبری نشان می دهد که آنها نیستند که در مورد ما تصمیم می گیرند ما هستیم که برای خودمان تصمیم می گیریم. من فکر می کنم مسئولیت ما به عنوان تولیدکننده  بیشتر شده است بعد از این نامه، انتظاری که مردم از ما دارند بالا می رود و ما باید از این فرصت استفاده کنیم و بتوانیم واقعا رضایتمندی مشتری ها را بوجود بیاوریم. شما به تاریخ کشورهای صنعتی نگاه کنید مشاهده می شود که همین کره ۱۲ سال کلاً ممنوعیت واردات را اعمال کرد. ممنوع بودن برای مدت محدود خیلی خوب است.

ترکیه هم در زمان جنگ شروع به تولید کرد در آن مقطع به تولیدکننده برنامه داد و از آنها حمایت کرد. به تولیدکنندگان گفت شما باید ۵۰ درصد تولیداتتان را صادر کنید و هم بتوانید بازار خودتان را بچرخانید بعد از آنها تضمین خواست  اگردر این روند با کمک دولت به اهداف رسیدید که چه خوب ، اگر نرسیدید باید خسارت پرداخت کنید. به اعتقاد من اگر ممنوعیت ادامه پیدا کند، بازار ۸۰ میلیونی برای داخلی ها راحت بوده و رقابت پذیری میان صنایع از بین می رود. امروز وزارت صمت وظیفه دارد بر اساس همین نامه رهبری یک برنامه برنامه زمانبندی برای تولیدکنندگان تعریف کند.

البته باید این نکته را عنوان کنم که بعد از تأکیدات رهبری در پیاده سازی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی اکثر تولیدکنندگان شروع به سرمایه گذاری کردند اما چون در ایران اصلاً برنامه ریزی بلند مدت زیاد معنا نمی دهد در روند سرمایه گذاری تولیدکننده با احتیاط حرکت کرد و برای سناریوهای مختلف سیاست هایی را تعریف نمود.

براساس برنامه ششم امسال آخرین سالی بود که ممنوعیت کالاهای خارجی اعمال می شود که با نامه رهبری ممنوعیت محصولات کره ای همچنان ادامه خواهد داشت.

در حال حاضر هنوز صنعت لوازم خانگی نیاز به حمایت دارد. امروز یک سری تولید کننده  واقعا استعدادهای خوبی دارند که اگر به آنها بازار داده شود توانمندی بالای خود را نشان می دهند. البته  باید از مردم و مشتری ها خیلی تشکر کرد که با سختی ها و با بی برنامگی های تولید و واردات بدقول شده اند.

اگر ممنوعیت مادام العمر باشد مرگ صنایع اتفاق خواهد افتاد. پس بنابراین باید همراه با زمابندی باشد در اکثر کشورها هم همین روند انجام می شود. وقتی صادرات داشته باشیم مجبور هستیم کیفیت را ارتقاء دهیم و به استانداردهای جهانی برسانیم.  البته صادرات هدفمند برای تولیدکننده اثرات مثبتی خواهد داشت.علاوه بر این دولت باید سازوکاری را ایجاد کند که امنیت سرمایه بوجود آید و حتی سرمایه گذاران خارجی اگر تمایل به حضور در بازار ایران را دارند باید با داخلی ها همکاری و تولید کنند این باعث می شود که دانش و تکنولوژی در کشور بماند.امروز ما از نظر سرمایه گذاری یک کشور پرریسک هستیم باید این موانع را برطرف و سرمایه گذار خارجی را مشتاق به سرمایه گذاری در کشور کنیم.

در حال حاضر به عنوان یک مطالبه جدی باید بخش تولید از وزارتخانه بخواهد که یک برنامه به او بدهد که این ممنوعیت تا چه میزان ادامه دارد و من در این ممنوعیت اگر بخواهم صادرات و ارتقاء تجهیزات تکنولوژی داشته باشم مشکلاتم را رفع می کنید یا خیر؟

امروز رقیب جدی تولیدکننده در بازار معضل قاچاق است آیا وزارت صنعت علاوه بر وظیفه ذاتی خود در حمایت از تولید تدبیر جدیدی برای مدیریت قاچاق در دستور کار دارد؟

به اعتقاد من برای جلوگیری از قاچاق باید تدبیر مناسبی به کار گرفته شود. آیا در همه کشورها کسانی که در حاشیه مرزی زندگی می کنند امکان آوردن کالا را دارند؟  کسی که یک لنج دارد  چه می دانم ساید بای ساید یا لباسشویی چیست؟ تازه اگر بداند مگر پولی برای خرید دارد. البته بر فرض پول داشتن کالای قاچاقی که آورده را به چه کسانی می خواهد بفروشد. حرف من این است که قاچاقچیان در کشور به صورت سازماندهی شده کار می کنند.  به عبارتی قاچاقچی می رود همه امتیازات مناطق مرز نشین را می خرد و با  هماهنگی در سیستم توزیعی خود به راحتی کالاهای قاچاق را وارد کشور می کند.

فرمایش آقای رئیس جمهور در ارائه سهمیه به مرز نشینان برای آوردن کالا منافعی دارد که فقط نصیب قاچاقچیان خواهد شد. آنها می روند امتیازها را خریداری و متناسب با مشتریان خود کالا وارد کشور می کنند کسی هم نمی تواند با آنها برخورد کند زیرا روند فعالیت آنها قانونی بوده است.  به نظر می رسد فرمایش آقای رئیس جمهور باید زمان داشته و همراه با برنامه ریزی باشد. مثلا ظرف در مناطق مرز نشین کارخانه احداث می شود تا ارزش افزوده در کشور به وجود آید.

من اعتقاد دارم که قاچاق غیررسمی شاید خیلی کم باشد ولی قاچاق رسمی خیلی زیاد است. مثلا یک کولبر یک سایدبای ساید را در هفته چند بار میتواند بیاورد؟ می گویند که فلان جا تحویل بگیر و فلان جا تحویل بده، خودش کاره ای نیست.

مسئولان باید در استانهای مرزی اشتغالزایی ایجاد کنند تا کی ما باید معضل قاچاق داشته باشیم رشد قاچاق فاجعه بار است. باید مرزنشینان درآمد داشته باشند. وقتی درآمدی دارند و بتوانند خرج زن و بچه شان را در بیاورند دلیل ندارد که بروند یخچال بیاورند.در حال حاضر حدود دو میلیارد لوازم خانگی قاچاق در سطح کشور وجود دارد به نحوی که از بازار ۶  میلیارد دلاری لوازم خانگی جنس قاچاق سهم ۲ میلیارد دلاری دارد.  یک سوم بازار دست قاچاقی است البته باز تأکید می کنم درصد کولبران زیاد نیست و حجم زیادی از جنس قاچاق رسمی وارد کشور می شود.

 آقای فتاح شما چرا پولتان را نبردید به کانادا؟ چرا به ترکیه نرفتید؟

تولید کننده در کشور ریشه دارند.تاجرها پول از این مملکت بردند. تولیدکننده سرمایه اش پخش است. یک مقداری در بندر،. یک مقدار کف بازار ، یک مقداری در انبار است . البته نه اینکه به خاطر این نرفتم چون عرق ملی دارم. ما ایرانی هستیم دلیل ندارد که برویم. مشکلات داریم. صحبت می کنیم. این مسئله است و راه حل دارد.

payamgooyesemnan