یادداشت روز به قلم مهران سعادت؛

اصلاح قیمت ها را باید بازار تعیین کند

تقریبا اکثر دولت های که در این سه دهه گذشته که سر کار آمدند مدعی جراحی اقتصادی بودند. در صورتی که این جراحی را صرفا در حد اصلاح قیمت مد نظر قرار دادند و هر کدام در بی ارزش شدن پولی ملی سهیم شریک شدند. اصلاح قیمت یک جراحی اقتصادی نیست در بهترین حالت می تواند یک جراحی سطحی زیبایی اقتصادی باشد که عموما منجر به زشت شدن اقتصاد می شود. اصلاح قیمت را باید بازار انجام دهد نه دولت به عبارت دیگر باید بازار خود را تسویه کند. بسیاری از مدیران ارشد مدعی نجات اقتصادی بودند و معتقد بودند جراح فوق تخصص اقتصادی هستند و با دستان توانمند شان اقتصاد را جراحی و بهبودی را به مردم هدیه خواهند داد.  و پس از جراحی دیگر اقتصاد ایران سرزمین فراوانی اشتغال و ارزانی خواهد شد. اما نتیجه کار چیز دیگری بود. فرسوده شدن اقتصاد، افزایش تورم و گرفتار شدن و فقیر تر شدن مردم حاصل کار بود. و اقتصاد ایران به سمت قهقرا و افت حرکت کرد.

یکی از دلایلی که چنین ادعای بوسیله مدیران عنوان می شود که مدارک اقتصادی بویژه دکتر که بوسیله دانشگاه ضعیف و قوی که به مسئولین داده شد و برای همین این توهم در آنها بوجود آمد که می توانند سه ماهه و یا شش ماهه اقتصاد کشور را گلستان خواهند کرد. حال سوال اینست که پس جراحی اقتصادی چیست. کدام بخش از اقتصاد ایران را جراحی کرد. به نظر می رسد بحث روابط اقتصادی با جهان یک جراحی نیاز دارد ما در طول چند دهه گذشته مناسبات اقتصادی غلط داشتیم و در روابط اقتصادی بین الملل سمت بازنده بودیم و بقیه دولت ها از ما سوء استفاده کردند. ما اقتصاد بین الملل کشور را قربانی سیاست بین الملل کردیم و نتیجه  کاهش ارزش پول ملی بوده است. از سوی دیگر بهره وری در کشور ما بسیار پایین است. بهره وری پایین یعنی تولید گران. در این میان دلالی به گرانی دامن می زند. این یعنی گرانی در گرانی.

در دولت فعلی هم همین وضعیت و همین دیدگاه و ادعا وجود دارد و اصلاح قیمت را به عنوان جراحی اقتصادی بیان می کنند و معتقد که به اصلاح قیمت هم جلو قاچاق گرفته می شود و جلو فساد گسترده نیز گرفته خواهد شد. گرچه اصلاح قیمت در کاهش قاچاق و فساد موثر است اما با جراحی اقتصادی فاصله زیاد است. طرح اصلاح در حال انجام است، غافل از اینکه اصلاح قیمت جراحی اقتصادی نیست چرا که بعد چند ماه و یا چند سال باز قیمت های نسبی به هم خواهد خورد و دوباره اصلاح قیمت مطرح خواهد شد و نیاز هست دوباره باز بینی قیمت انجام شود. یعنی اینکه یک دور باطل. تقریبا در طول چهار دهه گذشته این وضعیت وجود داشته است. با این تفاوت که در دولت های قبلی اصلاح قیمت بنزین مطرح بود و امروز اصلاح بسیاری از قیمت ها. در بهترین حالت می توان گفت این جراحی در حد یک جراحی زیبایی هست که آنهم ممکن است جواب نده و نهایتا منجر به زشت شدن چهره اقتصاد بشود.

بهر حال خوب یا بعد دولت یک تصمیم اساسی برای این تعییر گرفته که نتیجه هم معلوم نیست و بایستی همه مردم پیامد های آن را تحمل کنند. واقعیت این است بدن تعییر در مناسبات اقتصاد و مناسبت سیاسی دخیل در اقتصاد نمی توان به یک جراحی اقتصادی دست زد. مدتها که بهره وری در اقتصاد پایین است. مدتها که بخش دلالی در اقتصاد جولان میدهد بدلیل اینکه اقتصاد بسته و رانتی سبب شده رانت اقتصادی فراگیر شود. به نظر می رسد رانت قانونی بیشتر از رانت های دیگر اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است. تا زمانی که رانت است اقتصاد نمی تواند تغییر جدی کند. واقعیت این است که سایه دلار ۴۲۰۰ نیز  غنیمت بود. گرچه دلار ۴۲۰۰  اشکالات و ایرادهایی داشت.  رانت ایجاد می کرد. عده ای سوء استفاده کردند و قاچاق صورت می گرفت اما به اعتقاد بنده یک نیم سایه هم روی قشر متوسط و به پایین داشت و سبب می شد فروشنده ها و دلال ها به صورت نجومی قیمت ها افزایش ندهند.  حداقل سطح ارز ترجیحی را تغییر می دادند. مثلا از ۴۲۰۰ به ۸۲۰۰ افزایش می دادند. اما دیگر سیاست کلی اقتصاد اعلام شد و باید دعا کنیم که به نتیجه مطلوب برسد.

منتقدین دولت روحانی شمشیر را از رو بسته بودن و باعث و بانی تمام مشکلات داخلی و خارجی دولت تدبیر و امید، ریس جمهور و مدیران آن دولت معرفی می کردند و معتقد بودند با رفتن روحانی و یاران او درهای خوشوقتی به روی مردم باز خواهد شد. اینکه دولت وقت اشکالات و ایراداتی داشت، پرواضح بود. اما اینکه تمام مصایب اقتصادی ناشی از عملکرد تیم روحانی باشد به نظر می رسد که نمی توانست درست باشد و تصور اینکه با تغییر دولت مشکلات اقتصادی حل و فصل بشود جای تردید اساسی داشت. اما جای تعجب آنجا بود که مخالفین عنوان می کردند کلید بهشت اقتصادی در دست آنها است و به راحتی مشکل مسکن، اشتغال ، تورم را  حل خواهند. در میان آنها دکتر رضایی که تحصیل کرده اقتصاد بود، برنامه های ارائه می داد که نسبت به بقیه منطقی تر بود. اما نکته جالب اینجاست آنهای که به هیچ عنوان با اقتصاد و اقتصاد ایران آشنایی نداشتند ادعای بیشتری داشتند و برنامه های اعجاب انگیزی را بیان می کردند که میلیتون فریدمن برنده چندین جایزه نوبل اقتصادی جرات ادعای چنین بهبود اقتصادی نبود.

باید قبول کنیم که مشکلات اقتصادی کشور بزرگتر آن چیزی است که به راحتی از پس آن برآمد. آنهای الفبای اقتصاد را خوانند و واقع بیگانه به اقتصاد ایران نگاه کنند، می دانند مشکلات اقتصادی کشور ریشه ای و ساختاری است و با وعده و وعید دادن مشکلات حل فصل نمی شود. کاندیداهای انتخابات سال گذشته وعده حل مشکلات اقتصادی را در چند ماه می دادند تا مردم نا امید و خسته را راضی کنند به آنها رای بدهند. همین یک سالی که از آغاز دولت گذشته اکثر اقلام اساسی چندین برابر شده است. شاید سال گذشته دغدعه مردم خرید گوشت بود اما سطح معیشت مردم امروز به ماکارونی رسیده که حداقل معاش و غذا است. بیشتر کاندیداهای وقت اکنون پست های مهم اقتصادی را دارند اما خبری از بهبود اقتصادی نیست و فقط مدیران قبل عوض شدند و مدیران جدید روی کار آمدند و مشکلات اقتصادی همچنان به قوت خود باقی است. و این یعنی نگرانی مردم.

payamgooyesemnan