یادداشت روز به قلم مهران سعادت ؛

متروپل اقتصاد ایران

ریزش ساختمان متروپل در آبادان دوباره نشان داد که زیرساخت های ایران نه تنها فقط فرسوده و پوسیده شده، بلکه بی کیفیت و بی اعتبار نیز شده است. چند سال پیش، ریزش ساختمان پلاسکو هشداری برای فرسودگی بود، البته بصورت ریشه ای به آن توجه نشد. اما حادثه آبادان نشان داد که رانت و زد بند و سبب تولیدات بی کیفیتی شده است که جان و مال مردم را تهدید می کند. با اتفاقات اخیر که در اقتصاد ایران رخ داد به نظر می رسد اقتصاد ایران نیز به مانند زیرساختا ها دچار یک فرسودگی مزمن است. اولین شاهد واضح فرسودگی اقتصادی را در واحد پولی می توان پیدا کرد. در چند دهه اخیر کاهش شدید واحد پولی کشور می ببینیم که هر روز ارزش آن در حال کاهش است و دیگر واحد پولی کشور توانایی نگه داشت و اداره اقتصاد ایران را ندارد. این امر کاملا مشهود است. بر خلاف حوزه سیاسی که می توان در چند روز و یا چند هفته موج ایجاد کرد، حوزه اقتصاد و دنیای اقتصادی دنیایی واقعیت است و حساب و کتاب دارد. نمی توان با شعار اقتصاد را تحکیم کرد و رشد اقتصادی و رفاه قابل توجه را ایجاد کرد. فرسودگی اقتصادی سالهاست گریبانگیر صنعت، کشاورزی و حتی بخش خدمات شده است.

دومین عاملی که متروپول اقتصاد ایران را تهدید می کند، کاهش کیفیت تولید است. هر روز بر قیمت ها کالاها افزوده و از کیفیت کالاها کاسته می شود و این امر نشان می دهد که وقتی تولید کیفیت نداشته باشد در آن صورت پایه های اقتصاد دچار پوسیدگی می شود و در نتیجه اقتصاد دچار لرزش و نوسان خواهد شد. وقتی تولید بی کیفیت است نه بازار داخلی دارد و نه در عرصه جهانی قدرت رقابت. بنابراین کاهش کیفیت تولید متروپل  اقتصادی کشور در شرایط خطر قرار داده است. عنصر سومی که مثل موریانه متروپل اقتصادی کشور را تهدید می کند عامل دلالی و رانت جویی است. دلالی یعنی اقتصاد بدون ارزش افزوده. حجم زیادی از اقتصاد ایران دچار دلالی شده. دلالی خودرو، دلالی سکه، دلالی ارز ودلالی مسکن و غیره در سالهای اخیر در اقتصاد ایران گسترش یافته است.. دلالی مثل موریانه پایه های اقتصادی کشور می جود و از بین می برد. متاسفانه هنوز اقدام جدی برای مقابله با دلالی صورت نگرفته است. حال منتظر سرنوشت متروپل اقتصادی ایران هستیم.

اکنون که تقریبا یک قرن از مدرن شدن اقتصاد ایران گذشته است، خالی از لطف نیست که ببینیم که چرا اقتصاد ایران اینقدر ضعیف و نحیف شده و دشمنان اقتصاد ایران چه بوده است؟ این دشمنان را بشناسیم و حداقل در دهه آینده راه های مقابله و مبارزه با این دشمنان را شناسایی و بر آنها غالب شویم. اقتصاد ایران از دشواری های زیادی رنج می برد که این روزها پیامدهای اقتصادی کرونا این دشواری ها را مضاعف کرده است. ابتدا نگاهی به بهره وری در ایران داشته باشیم. عبارت معروف در مورد اقتصاد ایران وجود دارد که بارها شنیدیم و آن اینست که ساعت مفید کاری در کشور کمتر یک ساعت است. این در حالی است که در ژاپن  ساعت کاری با ساعت مفید کاری برابری می کند. ژاپنی ها ۵ برابر ایرانی ها ساعت مفید کاری دارند. در یک گزارشی علمی آمده استکه ایرانی ها در هر هفته ۱۱ ساعت مفید کاری دارند این در حالی که ژاپنی ها  تقریبا ۶۰ ساعت کار مفید دارند یعنی بیش از ۵ برابر ایرانی ها ساعت مفید کاری دارند و با این شرایط، رسیدن رشد اقتصادی ایران( با این بهره وری پایین) به ژاپن، منطقی نبوده و دور از ذهن است. گزارش مذکور دلایل پایین بودن بهره وری در ایران را در  فناوری منسوخ، آموزش ناکارآمد می داند. شرایط کرونای قطعا روی تنزل بیشتر بهره وری موثر خواهد بود و احتمال افت رشد اقتصادی بسیار بالاست. به نظر می رسد آموزش موثر نیروی کارگری و کارمندی برای فعالیت در فضای فعلی می تواند برای ترمیم و بهبود بهره وری مفید باشد.

یکی دیگر از مشکلات نام آشنایی اقتصاد ایران تورم است. از زمانی که تا حدودی با مفاهیم اقتصادی در مدرسه آشنا شدم به یاد دارم. همیشه گفته می شد اقتصاد ایران تورم دارد. وقتی در رشته اقتصاد در دانشگاه قبول شدم و با مفاهیم اقتصاد عمیقتر و علمی تر آشنا شدم باز می شنیدم که اقتصاد ایران تورم دارد، اما اینبار از زبان اساتید اقتصاد. اکنون است که حدود دو دهه است در کسوت استادی در رشته اقتصاد به دانشجو درس می دهم تقریبا هر جلسه می گویم که اقتصاد ایران متورم است. تقریبا نیم قرن است ایران از اقتصاد متورم رنج می برد. آنقدر این تورم در اقتصاد ایران عجین شده که اگر روزی اقتصاد ایران تورم نداشته باشد جزء عجایب خواهد بود. مثل اینکه اقتصاد ایران نسبت به تورم سر شده و درد را به معنی واقعی حس نمی کند. راستی تورم با اقتصاد ایران چرا اینقدر رفیق شفیق شده است!!؟ در این شرایط، سیاست های غلط اقتصادی تورم مضاعفی را بر اقتصاد متورم ایران تحمیل کرده است. در این میان، افزایش قیمت کالاهای اساسی بویژه سبد غذایی نیز مشهود ملموس است. این امر باعث شده که جمعیت کثیری از مردم ایران در مرز بحران کالری قرار بگیرند. تحریم های اقتصادی نیز چند دهه هست که اقتصاد ایران را آزار می دهد و این اقدامات ظالمانه بخش های زیادی از اقتصاد ایران را مستقیم و غیر مستقیم متاثر کرده است. سازنده های متروپل ها اقتصاد ایران اقتصاد کشور را تهدید می کنند و اقتصاد ایران را به مرز های خطرناک نزدیک می کنند. باید در شرایط فعلی اقتصادی برنامه و سیاست های اقتصادی کارشناسی شده باشد و به دقت اجرا شود تا شاهد ریزش متروپل اقتصادی نباشیم.

payamgooyesemnan