یادداشت روز به قلم مهران سعادت؛

مالیات ستانی هوشمند، تورم شدید و مشکلات مردم

دولت سیزدهم در کنار جراحی اقتصادی و اصلاح قیمت ها، از ابتدای شروع جاری بحث مالیات را به جد مد نظر قرار داده و اخذ مالیات را به صورت هوشمند در دستور کار قرار داده است. از نظر اقتصادی سالم ترین و موثر ترین راه برای تامین هزینه های دولت، مالیات است. ۱۶ تیر ماه به عنوان روز مالیات در تقویم سالیانه کشور ثبت شده است و از ۱۶ تیر تا ۲۳ تیر به عنوان هفته مالیات نام گذاری شد است. در این ایام هدف این است که هم فرهنگ پرداخت مالیات توسعه یابد و هم درآمد از طریق مالیات در این زمان بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در آن سو در سه ماهه اول سال تورم بالای ۵۰ درصدی را تجربه کردیم. برخی از کارشناسان اقتصادی از تورم به عنوان مالیات پنهان یاد می کند. حال سوال این است که آیا اخذ مالیات در شرایط تورمی شدید می تواند درست باشد؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید ببینیم که ریشه تورم در ایران کجاست و مالیات ستانی و کسری بودجه چه نسبتی با تورم دارد. عده ای عامل کسری بودجه را عدم وصول کامل درآمد مالیاتی می دانند و عنوان می کنند فرار مالیاتی در کسری بودجه و نهایتا در تورم بالا نقش اساسی دارد و برخی هزینه های دولت را در این راستا بسیار می دانند. واگنر اقتصاددان مشهور در حوزه بخش عمومی و دولت معتقد است دولت ها مدیران اقتصادی خوبی نیستند و درآمد های مالیاتی به صورت بهینه استفاده نمی کنند و با هزینه های کاذب تورم خلق می کنند دولت و حکمران خوب باید تناسبی منطقی بین اخذ مالیات و هزینه های دولت و تورم برقرار نماید. تا تورم کنترل نشود سیاست های دولت موثر نخواهد بود. در این ارتباط بهتر است تورم در ایران ریشه یابی شود.

در علم اقتصاد وقتی از پول صحبت می شود منظور وسیله ای است که سه وظیفه اساسی را انجام می دهد. اولین وظیفه پول اینست که ابزاری برای مبادله باشد. یعنی مردم از طریق آن بتواند مبادلات خود انجام دهند. دومین وظیفه مهم پول اینست که وسیله خوبی برای ذخیره ارزش باشد یعنی اینکه افراد مازاد درآمد بر هزینه خود را بتوانند بوسیله آن ذخیره و پس کنند تا در آینده  دور یا نزدیک از آن در جهت رفاه خود و خانواده بهره برداری نمایند. اما وظیفه یا ماموریت سوم پول وسیله برای سنجش و مقایسه است که با آن ارزش کالاها و خدمات را می توان با هم مقایسه کرد. اگر از وظیفه سوم پول عبور کنیم و سایر وظایف آکادمیک پول که را میلیتون فریدون آنها را بیان نموده را نادیده بگیریم، می توان گفت که پول دو وظیفه مهم و خطیر اقتصادی دارد: اول ابزار مبادله و دوم ذخیره ارزش. اگر هر واحد پولی هر کشوری نتواند هر کدام از آن وظایف را انجام دهد در آن صورت می توان گفت که پول دچار آسیب شده است. هنگامی که واحد پول که محرکه اقتصادی هر کشور است از کار بیافتد در اینصورت فرایند های اقتصادی و چرخه های سیستم اقتصادی دچار مشکل خواهد شد و رفته رفته اقتصاد نیز از کار می افتد.

در دنیای امروز شرایط اقتصادی کشور ها نه تنها به توان و تلاش شهروندان هر ملت ها وابسته است، بلکه به استفاده و بهره گیری دولت ها و ملت ها از تحولات بین المللی نیز ارتباط دارد. به نظر می رسد که ما ایرانیها نتوانستیم از فضای بین المللی در جهت تقویت اقتصاد و تامین منافع ملی بهره ببریم. می توان گفت یکی از عوامل توم شدید در ایران ریشه در حوزه بین الملل دارد. بدون شک تورم ایران بسیار بالا است و نسل ما تورم شدیدی را تجربه می کنیم. حال سوال این است که چرا در ایران تورم بسیار شدید است و ارزش پول ملی هر روز و در برخی مواقع هر ساعت در حال کاهش است. یک ماه از سال نگذشته تورم شدیدی کشور را فرا گرفته است و مردم نگران باقی ماه ها هستند. در صورت اجرای شدن افزایش دستمزد کارگران، افزایش قیمت بنزین و افزایش نرخ دلار تورم چند برابر خواهد و ممکن است واحد پولی از دو پا دچار شکستگی گردد، در آن صورت حرکت اقتصادی کشور بسیار کند و درد آور خواهد شد.

پارسال همین موقع که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار داشتیم. کاندیداهای ریاست جمهوری وعده و وعید های در کنار انتقاد شدید از دولت وقت می دادند که بیشتر باعث حیرت بود. برخی از کاندیداها وعده حل مشکلات در چند ماه را به مردم دادند  و مدعی بودند که در عرض چند ماه اکثر مشکلات اقتصادی رای حل و فصل خواهند و ید بیضایی اقتصادی آنها شفا بخش آلام اقتصادی ایران است. بیشتر کاندیداهای وقت اکنون پست های مهم اقتصادی را دارند اما خبری از بهبود اقتصادی نیست و فقط مدیران قبل عوض شدند و مدیران جدید روی کار آمدند و مشکلات اقتصادی همچنان به قوت خود باقی است. واقعیت آن است که تورم ناشی از تقاضا است و اگر در مقابل تقاضا عرضه ای وجود نداشته باشد. تورم حاصل می شود. برای پاسخ به تقاضا یا باید تولید داخلی و عرضه بومی وجود داشته باشد و یا واردات صورت گیرد. کنترل تورم شدید دو راه بیشتر ندارد یا تولید انبوه و با کیفیت و یا واردات فراوان کنترل شده. در کوتاه مدت تولید انبوه داخلی بسیار دشوار و سخت است و این روش در میان مدت و بلند مدت جواب می دهد. بنابراین راه دوم واردات مدیریت شده است. آنچه از تحلیل بالا می توان استنتاج کرد که این است که تورم در ایران هم ریشه در حوزه بین الملل تحریم ها دارد و هم ناشی از هزینه های دولت و بعضا سیاست های اشتباه دولت ها است. بنابراین به نظر می رسد تورم فعلا همراه مردم است و مردم بار تورم را در این سالیان بر دوش می کشند و بخشی از قدرت خرید به خاطر تورم سرسام آور از بین می رود. پیشنهاد می شود دولت سیزدهم در فشار تورمی در خصوص مالیات با تساهل رفتار نماید تا مردم از این فشار های متعدد اقتصادی عبور نمایند.

payamgooyesemnan