گزارش روز (گزارشگر: مائده شریفی)

اسراف مواد غذایی را متوقف کنیم !

آب زلال و غذاهای پاکی که خداوند به آفریدگانش هدیه فرموده است، نعمت‌های بی‌نهایت ارزشمندی هستند. اما گاهی تا وقتی که این نعمت‌ها در دسترس‌مان هستند، قدرشان را نمی‌دانیم. سیبی که کامل خورده نشده است، آب مانده در ته بطری و دانه‌های برنج رها شده در ته بشقاب، تنها نمونه‌هایی از اسراف‌های روزمره در دنیای ما هستند. پرهیز از اسراف غذا و جلوگیری از دور ریز مواد غذایی وظیفه حتمی انسان است.

بخشی از مواد غذایی در مرحله کشت و برداشت، بخشی در مرحله انتقال و بخشی از آن پس از خرید توسط مصرف‌کنندگان هدر می‌رود. گاهی نیز نامناسب بودن شرایط نگهداری مواد غذایی در انبارها و رستوران‌ها سبب دورریز غذا می‌شود. توقف این رویه مستلزم برنامه‌ریزی و همکاری همه مردم و نهادهای مسئول است. اما هر فردی در هر جایگاهی باید از همین لحظه در این‌باره اقدام کند، ما نیز که عمدتا مصرف‌کنندگان نهایی محصولات خوراکی هستیم، مسئولیتی داریم که باید به آن عمل کنیم.

در مورد رستوران و زمان سفارش غذا هم همینطور است. وقتی خیلی گرسنه هستید و برای صرف وعده‌های غذایی به رستوران رفته اید، به یکباره چند نوع و مدل غذا را همزمان سفارش ندهید. چون ممکن است بعد از اینکه چند لقمه نوش جان کردید، از این‌همه سفارش رنگارنگ پشیمان شوید. یکی از بدترین تصوراتی که متأسفانه در بین عده زیادی از افراد جامعه رایج است این است که اگر باقی‌مانده غذای خود را از رستوران با خود به منزل ببریم یعنی خساست به خرج داده‌ایم؛ در حالی که اگر بدانیم این غذای باقی مانده یک راست روانه سطل زباله می‌شود و روزانه هزاران تن زباله تنها توسط رستوران‌ها تولید می‌شود، دست از این تصور اشتباه بر می‌داریم.

آمار فائو نشان می‌دهد ایران با آن‌که تنها یک‌درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است اما میزان هدررفت غذایی‌اش به اندازه دو و هفت‌دهم‌درصد کل جهان است. براساس این گزارش هدررفت ٣۵  میلیون تنی غذا در ایران معادل غذای ١٨ میلیون نفر است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که چیزی حدود ٩‌میلیون ایرانی در دهک‌های اول و دوم هستند و درآمدشان کفاف تغذیه مناسب را نمی‌دهد.

سعیده ناظمی یکی از شهروندانی بود که در این زمینه عنوان کرد: دورریز غذا در ایران تبدیل به ارزشی اجتماعی شده است؛ به‌عنوان مثال برخی ایرانی‌ها به این باور رسیده‌اند که وقتی میهمان دارند، چند نوع غذا سر میز بگذارند یا در رستوران غذا در ظرف‌شان اضافه بیاید در صورتی که این کار اسراف محض است و باید جلوی آن گرفته شود.

وی یادآور شد: اهمیت دادن به میهمان به معنای اسراف در پذیرایی نیست بلکه باید برای مردم تبیین شود و در این ‌بین رسانه‌ها بسیار تأثیرگذار هستند چراکه گاهی مشاهده می‌شود در فیلم‌های تلویزیونی چند مدل غذا در سفره است که این امری اشتباه است.

ناظمی در ادامه سخنان خود اضافه کرد: خانواده ها برای یک میهمانی ساده چند نوع غذا تهیه می‌کنند و ساعت‌ها سختی تحمل می‌کنند که این امر باعث شده تعداد میهمانی‌های برپاشده و صله رحم کاهش پیدا کند و اگر این فرهنگ غلط اصلاح شود می تواند کمک شایانی به جلوگیری از هدر رفت غذا داشته باشد.

این شهروند تصریح نمود: با سیره اهل‌بیت (ع) و زندگی اسلامی فاصله‌داریم گرچه در روایات آمده است تا جایی که می‌توانید از میهمان خوب پذیرایی کنید اما متأسفانه ما در عصر حاضر پذیرایی خوب را با پهن کردن سفره چندرنگ اشتباه گرفته و دچار اسراف شده‌ایم.

وی همچنین بیان نمود: شاید راهکارهایی مثل سفارش دادن یک پرس غذا برای دو نفر بتواند کمک شایانی در کاهش دور ریز مواد غذایی در رستوران ها و به تبع آن کاهش هزینه ها داشته باشد و حسابش را بکنید در ماه‌ چقدر اسراف کمترمی‌شود.

ناظمی تاکید داشت: البته تا قبل از گرانی‌ها  شاید این مسئله کمتر به چشم می آمد و هر کسی سفارش ویژه خود را داشت و شاید بیشتر از یک پرس غذا در رستوران برای خود سفارش می‌داد. ولی اکنون با بالا رفتن قیمت ها ملاحظه مردم بیشتر شده است و مدیریت بهتری روی سفارشات خود دارند و ناخواسته به صورت چشمگیری از دور ریز غذا جلوگیری می‌کنند.

وی با بیان این نکته چرا در جامعه‌ای که همه خود را مسلمان و اهل نماز و روزه می‌دانیم و اسلامی بودن را یدک می‌کشیم، باید این گونه نعمت‌های خدا را دور بریزیم و اسراف کنیم؟ گفت: بازخوانی مسأله اسراف و آثار و پیامدهای آن در حوزه‌های مادی، معنوی، دنیوی و اخروی از نگاه قرآن کریم مهم و اساسی است که ارگان‌های مربوط باید نسبت به آن اقدام کنند و با فرهنگ‌سازی مناسب، جلوی این گونه اسراف‌ها و هدررفتن‌های نعمت‌های الهی را بگیرند.

ایرج جهان از دیگر شهروندانی بود که بیان داشت: اسراف از حق الناس مهم تر و حساس تر است که هم حق الناس و هم حق ا… است؛ هرایرانی یک دانه برنج را در روز اسراف کند در مجموع می‌‌شود ۷ تن در روز و ۲۵۳۰ تن برنج در سال دور ریخته می‌شود؛ اسلام می فرماید در بیابان غذا خوردی و افتاد برندار که حیوانی بخورد اما توصیه شده اگر در خانه داخل سفره ریخت خورده شود؛ انصافا حساب کنیم واقعا بد مصرف می کنیم.

جهان در ادامه اظهار نمود: واقعا نمی توان توقع داشت که با این اسراف ها در منازل بگوییم این ها سفره های مومنین است؛ بحث هتل ها، رستوران ها، بیمارستان ها و پادگاه ها جدا است و اگر حریف آن ها نمی شویم حریف خانه خودمان که می‌شویم.

وی خاطر نشان کرد: ارزش‌های جامعه به‌قدری دستخوش تغییر شده که عده‌ای با پهن کردن سفره‌های ضیافت، نیت خیر خود را دچار حواشی می‌کنند یا حتی برخی از افراد مهمانی دادن را دستاویزی برای رسیدن به نیت‌های دنیوی قرار می‌دهند. مجالسی که با تجمل گرایی اصل و بنای شیوه ارزشمند و سنت حسنه مهمانی دادن را به حاشیه می برد در حالی که صاحبان این سفره ها باید خود الگوی مناسبی برای جامعه باشند و نباید اسراف را به بهانه دادن مهمانی ها ترویج داد.

این شهروند همچنین توضیح داد: هر عدد نان و هر مقدار غذا از مرحله کاشت تا مرحله پخت و پز و استفاده توسط مشتری، مراحل زیاد و متعددی را پشت سر می گذارد. وقتی انسان تکه ای از نان را اسراف می کند در واقع هزینه ها و زحمت های چندین گروه را هدر می دهد. مانند اینکه شخصی نیم کیلو گندم بخرد و آن را دور بریزد، یک کیلو آرد بخرد و آن را دور بیندازد. اینجا نمی توان گفت که او پول آن را پرداخته است، اشکالی ندارد! خیر، اشکال دارد! اشکالاتش این است که چون اسراف بودن این چیزها به قدری روشن و بدیهی است و تشخیص خوب یا بد بودن آن مانند مسائل پیچیده نیست تا نیاز به تفکر زیادی باشد. در اینجا اساساً بحث پرداخت پول مطرح نیست، خود چنین کاری نادرست است و عقل آدمی را به چنین کاری سرزنش می کند.

جهان با تاکید براینکه شاید اگر آموزش از سنین پایین آغاز شود، ما نسبت به جلوگیری از اسراف کردن غذا آگاه شویم و این عادت در طول زندگی با ما بماند افزود: مطمئن باشید با آگاه کردن کودک نسبت به اسراف کردن غذا می‌توانیم فرزندانی آگاه نسبت به مسائل اجتماعی تربیت کنیم که قبل از هرچیز نسبت به دیگران و محیط اطرافشان توجه می‌کنند.

وی گفت: بی تردید ابتلاء به اسراف یکی از مشکلات دنیای امروز است که پیامدهای ناخوشی را با خود داشته و خواهد داشت. لذا اگر در سیستم دولتی در حوزه ارایه آموزش‌ها و مشوق‌ها بیشتر کار کنیم به نتایج بهتری در این زمینه کاهش می‌رسیم اما اگر بخواهیم به‌تنهایی در جهت رعایت اصول اسراف تلاش کنیم، به نتیجه کامل و مطلوبی نخواهیم رسید بنابراین لازم است از تولیدکننده تا مصرف‌کننده در این جهت تلاش کنند.

جهان در پایان توضیح داد: به جای تقلید از این سبک زندگی، اگر مردم به مصرف درست تشویق شوند و از این طریق اعتبار اجتماعی به‌دست آورند، به‌طور قطع سایرین نیز به سمت دریافت این اعتبار اجتماعی گرایش پیدا می‌کنند چرا که دریافت این امتیاز و اعتبار اجتماعی لذت‌بخش است.

مهرناز عبدوس نیز در این خصوص بیان کرد: یکی از مواردی که تاثیر زیادی در تغییرات سبک زندگی ما ایرانیان داشته و آثار متعدد اجتماعی فرهنگی و اقتصادی از ‏خود بر جای گذاشته مسئله مصرف گرایی و تغییر الگوی مصرف کالاها و خدمات در میان ما مردم است. اینکه بگویم ما هرچه بیشتر ‏بخریم مصرف گرا هستیم، اشتباه است، مصرف گرایی زمانی است که خریدهای ما منجر به دور ریختن بیشتر می شود. ما ممکن است ‏کالاهایی را مصرف کنیم که نیاز واقعی به آن نداریم. مصرف‌گرایی فقط در مورد خرید کالاهای ارزان قیمت و کم دوام نیست ‏بلکه مصرف گرایی میتواند ته مانده بشقاب غذایمان باشد که به زودی دور ریخته می شوند.

عبدوس در ادامه توضیح داد: سفره را می‌چینیم؛ غذا قورمه‌سبزی است. برنج که هست؛ اما نان هم در کنارش می‌آوریم شاید کسی خواست نان و برنج و خورشت را با هم بخورد. کنار غذا ژله هم داخل سفره هست. غذا ایرانی است و حضور دوغ هم که لازم؛ اما نوشابه هم باید باشد تا مبادا کسی هوس کند! ماست، ترشی و پیاز هم که اساس پهن‌کردن یک سفره است. حالا سالاد نبود هم نبود. چیزی کم نیست؟ نه نیست! زیاد هم هست؛ نهایتا باقی غذا رو دور می‌ریزیم. این تفکر خیلی از ما ایرانی ها شده که اگر آن را اصلاح نکنیم و فرهنگ اشتباه را از بین نبریم قطعا سرانجامی که امروز گرفتار آن هستیم از آن رها نخواهیم شد.

وی افزود: شاید اگر برای تهیه قرصی نان مجبور بودیم ساعت ها در صف انتظار بایستیم و در آخر با پرداخت مبالغی بسیار آن را دریافت کنیم،یا شاید اگر میوه و سبزیجاتی که به جزئی لاینفک از پسماند باقیمانده در سطل های زباله بسیاری از خانوارهای ایرانی تبدیل شده با محدودیت و هزینه سنگین تری توزیع می شد،امروز اینچنین شاهد حیف و میل افسار گسیخته مواد خوراکی و غذایی نبودیم.

عبدوس همچنین تصریح کرد: این تصور غلط، بعضا فقیر و غنی نیز نمی‌شناسد و برخی از افراد که احساس می کنند به تصویر کشیدن تمکن مالی برای آنها ضرورتی اجتناب ناپذیر است به حیف‌و میل هایی مبادرت می‌ورزند که با اصول اقتصادی، اجتماعی، انسانی، اخلاقی و اعتقاداتی همخوان و سازگار نیست.

این شهروند تاکید داشت: باید نسبت به آموزش،اطلاع رسانی و فرهنگ سازی هر چه بیشتر،اقداماتی جدی لحاظ شود و این امر خطیر در سایه تعامل و عزم جدی رسانه های تصویری، شنیداری،مکتوب،شبکه های اجتماعی و…قابل حصول خواهد بود.

عبدوس در پایان سخنان خود گفت: امید است جامعه ایرانی با تمامی شایستگی ها و نکات برجسته اخلاقی و فرهنگی به نقطه ای برسد که دیگر از عنوان رده بالاترین کشورهای دور ریز مواد غذایی در جهان محسوب نشود و از حیف و میلی که ارزش اقتصادی آن در طول سال، میلیاردها دلار برآورد می شود و به عنوان نقصیه ای از نقایص اخلاقی به شمار می رود فاصله گرفته و دوری کند.

محمد ابراهیمی جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسائل اجتماعی در این رابطه توضیح داد: متاسفانه عده ای گمان می کنند هر آنچه حیف میل بیشتری داشته باشند،صفت دست و دلباز و لارژ بودن برازنده آنها می شود،اما این تلقی و ذهنیت وارونه ای است که به اشتباه در میان برخی افراد شایع شده است.

جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد: ظاهرا برخی از ما تفسیر و برداشت غلطی از این واقعیت داریم که دقت نظر در مدیریت مصرف و برخورداری از هنر مصرف بهینه به مفهوم خساست نیست که برخی به دلیل هراس از چسبیدن چنین انگی، از لحاظ کردن و رعایت آن اجتناب می کنند.

ابراهیمی در ادامه سخنانش گفت: بی‏تردید ابتلا به اسراف و تبذیر، یکی از مشکلات جامعه است. مصرف‏گرایی و زیاده‏روی در مصرف، مشکلات اقتصادی بسیاری برای جامعه ایجاد کرده است و نباید فراموش کنیم که اسراف و تبذیر نه تنها به اقتصاد یک‌جامعه صدمه می زند بلکه بر رفتار و اخلاقیات نیز اثر منفی خواهد داشت و یک مملکت و مردم آن را به سمت رفتارهای غلط و فقر و گرفتاری دچار می‌کند. مشکل اسراف آن چنان در تار و پود جامعه ریشه دوانده است که صرفه‏جویی و جلوگیری از اسراف و تبذیر به عنوان یکی از راه‏حلهای اساسی تنظیم اقتصاد جامعه اسلامی مطرح می‏شود.

وی یادآور شد: بی بند و باری مالی، نداشتن نظم اقتصادی، طمع و ثروت اندوزی، تفاخر مال، بی عدالتی، تبعیضات ناروا، همگی از عوامل و موجبات اسراف است که مبارزه با این مقوله با یک کلید طلایی چاره‌ساز بوده و آن هم قناعت است. یکی از موثرترین راه‌های مبارزه با اسراف، آموختن معنی و مفهوم و فرهنگ قناعت است. قناعت به معنای به اندازه استفاده کردن؛ راه موثر مبارزه با اسراف و جلوگیری از مصارف بیش از حد هرگونه امکانات در اختیار شخص یا خانواده است که درنهایت آرامش و لذت بردن از لحظات گرانبهای عمر و زندگی را به دنبال خواهد داشت.

این جامعه شناس تصریح کرد: اگر آگاه باشیم که هر کدام از ما در جایگاه تولید کننده و توزیع کننده و مصرف کننده چه مسئولیت اجتماعی مهم و سنگینی در برابر جامعه ایرانی و جامعه جهانی داریم، هرگز با سرمایه‌های ذی قیمتی که نصیب ما شده است این چنین برخورد نمی‌کنیم. اگر بدانیم که به سرانجام مطلوب رساندن محصولات و به حداقل رساندن ضایعات محصولات محقق شود تا چه اندازه در رشد اقتصادی جامعه نقش دارد، نگاه و عمل‌مان کمی اصلاح می‌شود.

وی تاکید داشت: طرز رفتار ما در مصرف حائز اهمیت است. بنابراین مهم است که  ما به اندازه نیازمان خرید کنیم و آن را درست نگهداری و مصرف کنیم. خرید روزانه در کاهش دورریز تاثیر دارد و اگر خرید روزانه برای‌مان دشوار است خرید دو-سه روزه را برنامه‌ریزی کنیم. در پروسه تولید تا مصرف سرمایه‌های زیادی صرف شده است که بخش مهمی از آن دیگر غیر قابل بازگشت است، مثل آب و حالا این ما هستیم که باید وظیفه خود را به درستی انجام دهیم. در برخی از مراکز و مغازه‌های فروش میوه و سبزیجات هر آنچه می‌بینیم درجه یک و عالی است و بی‌نقص در حالی که باید بدانیم برای این چیدمان بی‌نقص دور ریز زیادی پشت پرده است. چه اشکالی دارد کمی هم از میوه‌های به اصطلاح خال‌دار استقاده کنیم. در کشوری همچون آمریکا در فروشگاه‌ها قفسه‌های مخصوص میوه‌های خال دار و درجه دو وجود دارد که بسیار هم مورد استقیال است. تصور کنید با چنین برنامه‌ریزی چقدر از هدر رفت آنها جلوگیری می‌شود. در وضعیت کنونی اقتصادی که البته شرایط کرونایی هم برآن افزوده شده کم نیستند خانواده‌هایی که امکان خرید و مصرف میوه را ندارند. اگر درست تدبیر و برنامه‌ریزی کنیم بخش مهمی از این محصولات را قبل از این که زمان مصرف آن تمام شود و دورریز شود می‌توانیم سالم و صحیح به دست آنها برسانیم.

ابراهیمی توضیح داد: امروزه در برخی از جوامع خانواده‌ها را ترغیب می‌کنند که بخشی از نیاز خود به محصولات کشاورزی را در خانه‌های خود و لو آپارتمانی و به شکل گلخانه‌ای پرورش دهند، چرا که این چرخه تولید و مصرف سد محکمی در برابر دور ریز است. بنابراین راهکارهای متعددی برنامه‌ریزی می‌کنند تا از آنچه برداشت می‌کنند نهایت استفاده را ببرند. درست است که ما فاصله زیادی با این برنامه‌ها داریم، ولی هرکدام از ما در همین جایگاه کنونی که هستیم، می‌توانیم قدمی هرچند کوچک اما مهم برداریم و به اندازه خودمان مسئولیت مان را در قبال یکدیگر و منابع و سرمایه های کشور درست ایفا کنیم.

وی در پایان اظهار داشت: به دید من تنها راه حل این مشکل قناعت است چرا که موجب اجتناب از تجمل‌گرایی و مصرف‌زدگی‌های بی‌مورد که آرامش و اوقات خانواده را صرف تلاش بیش از اندازه برای رسیدن به تجملات و چشم و همچشمی‌ها می‌کند خواهد شد. همچنین قناعت به عنوان یک اصل بزرگ می‌تواند بانوان را در مدیریت خانواده و امور اقتصادی آن در جهت استفاده درست از امکانات موجود و افزایش منطقی و تدریجی آن یاری رساند. اینجاست که نقش بانوان نیز در آشنایی با قناعت و نقش بی‌بدیل آن در آرامش خانواده و فراهم کردن زمینه‌های رشد تدریجی آن بروز می‌کند و آنان باید با اعتقاد و عمل به این اصل در ساختن زندگی آرام و سالم مشارکت کنند.

payamgooyesemnan