یادداشت روز به قلم علی اکبر مختاری؛

محرم و مرثیه ای بر رنج مردم ایران

با توجه به اصول ارزشی و اعتقادی مذهب شیعه ونمادها و مناسکی که در فرهنگ تشیع نهفته است آغاز ماه محرم آغاز مرثیه و عزاداری شیعیان بر مظلومیت امام حسین و یارانش است. درتاریخ شیعه تجمعات مذهبی محرم و ذکر مصیبت اهل بیت و گریستن و بر سر و سینه زدن بهانه ای برای کاهش فشار دردها و رنجهای جامعه بوده است و فرصتی برای تمرین  پایداری و استقامت و گریستن بر رنجها و مصائب روزگار است. قبل از رسمی شدن مذهب شیعه در ایران شاید برگزاری چنین مراسمی فراگیر و گسترده نبوده  و پس از آن این مناسک چه بطریق رسمی و با حمایت نهادهای حکومت یا غیر رسمی و توسط هیاتها و گروهها در منازل برگزار میگردد و نشان از ظرفیت عظیم اجتماعی و مدنی فرهنگ شیعی دارد.

در کنار همه عزاداری هایی که برای امامان شیعه در طول سال برگزار میشود یکی از بزرگترین و طولانی ترین سوگواری ها مربوط به امام حسین و واقعه عاشورا است که دو ماه کامل قمری یعنی محرم و صفر را به خود اختصاص داده است و به جهت کیفیت و خشونت ماجرای شهادت آن امام آزاده، سوگواری ایشان خصلتی سیاسی اجتماعی به خود گرفته است. عاشورا و عزاداریهای محرم به جهت تداوم تاریخی و تاثیرگذاری آن بر فرهنگ ایرانیان پدیده ای شگفت انگیز و استثنایی است. عزاداریهای محرم گرچه منشا و مبدا دینی و عربی دارد ولی در طول تاریخ به دیگر سرزمین ها و فرهنگها رخنه کرده و بازتولید شده است و هم اکنون به عنوان ابزاری وسیع و رسانه ای عظیم در جهان در خدمت دین و دولت شیعی قرار دارد.

یکی از موضوعات اساسی و دغدغه عالمان و نواندیشان دینی بهره گیری از مضامین عاشورا و مناسک مذهبی در زندگی امروزی انسان عصرپسامدرن است. پرسش اینست تلفیق سنت و فرهنگ مدرن چگونه صورتبندی میشود؟ چه مولفه ای از فرهنگ عاشورا برای امروز ما ضروی و حیاتی است. عاشورا و محرم امروز ما باید چگونه باشد تا به رشد جامعه ما کمک کند و به زندگی اجتماعی مطلوب برسد و از معنویات و آزادگی و جاودانگی بهره مند شویم و از این منبع اجتماعی عظیم در ساماندهی مشکلات و چالشها بهره مند شویم.

شیعیان در دوره طولانی قرون گذشته به سبب اقلیت و انزوا و  تحت ظلم و ستم حاکمان و سلاطین همیشه در رنج و محنت بودند و گاها با هجوم بیگانگان بر مصائب زندگی شان افزوده میشد. برگزاری مجالس مرثیه را در شرایط سخت کمیابی و قحطی و مخفیانه بدور از چشمان ماموران حکومت ابزاری برای کاهش آلام و رنجهای خود می یافتند و چندین قرن به همین شیوه زندگی کرده اند و به همین سبب غم و اندوه و استقبال از عزا و ماتم در فرهنگ شیعیان و ایرانیان نهادینه گردیده است. نکته مهم اینست  اکنون که حکومت اسلامی شیعی به رهبری فقیه شیعی استقرار یافته است و شیعیان ایران از گذشته سخت خود رهایی یافته اند نباید حکومت شرایطی بهتر از گذشته برای مردم فراهم کند و مردم از حقارت و سختی و درگیری دائمی از معیشت و خوراک و مسکن و بحرانهای گوناگون رهایی یابند؟ چرا بعد از چهار دهه شرایط مردم روز به روز سخت تر میشود و صبر و مقاومت تاریخی انتها ندارد.

نکته دیگر بررسی قیام امام حسین و جایگاه حکومت دینی است. اگرچه در منابع مختلف  عناوین مختلفی همچون ایجاد حکومت، مبارزه با طاغوت، احیای شریعت و امربه معروف و نهی از منکر برای  هدف قیام عاشورا نام برده میشود ولی مصادیقی که اکنون در ایران توسط دولت  از برخورد با شهروندان در خصوص حجاب اجباری تا مطالبه گری بجای پاسخگویی و تورم دو رقمی هر ساله بر مردم تحمیل میشود هیچ سنخیتی با رواداری و کردار و رفتار ائمه دین ندارد و تصمیم گیری و سیاستگذاری ها درد و رنج مردم را افزایش داده است.

سختی و فشار بحرانها از خارج و داخل و وقوع بلایای طبیعی زندگی مردم را سخت کرده است و روزگار جماعت شیعی داخل مرزهای ایران کمتر از شرایط گذشته تاریخی اسلافشان نیست.اکنون با شروع محرم  دیگر باید در کنار ذکر مصیبت اهل بیت بر درد و رنج مردم مصیب زده ایران گریست  و مرثیه خواند.

payamgooyesemnan