گزارش روز ( گزارشگر : سلماز عرب عامری)

مردم از گرانی ها به تنگ آمده اند؛ سایه سنگین تورم در کنار بی ارزش ترین پول دنیا

یکی از اصلی‌ترین موارد در کاهش ارز پول یک کشور می‌تواند میزان تورم آن باشد. اینکه چقدر قدرت خرید افراد در جامعه بالا برود و کاهش پیدا کند و حتی میان افراد شکاف حقوق به وجود آید، می‌تواند ارزش پول ملی کشورها را تعیین کند.

امروزه ارزان‌ترین و بی ارزش‌ترین پول جهان را ریال ایران شناخته اند.

در سرتاسر دنیا حدودا ۱۸۰ ارز مختلف وجود دارد. در بین این واحدهای پولی، برخی از ارزها به علت راهکارهای اشتباه و سیاست های غلط دولت ها، از دیگر ارزها کم ارزش تر می باشند

شروع کاهش ارزش پول ایران از زمان جنگ ایران و عراق و تحریم‌های اقتصادی به دلیل برنامه هسته‌ای آغاز شد. دولت همچنین دسترسی شهروندان خود به ارز خارجی را محدود کرد که منجر به افزایش چشمگیر بازار سیاه ارز در ایران شد. همه اینها به اقتصاد آسیب رسانده و ارزش پول ملی را تقریباً ۴۰۰٪ کاهش داده است.

در سال ۲۰۱۵، دولت ایران با امضای توافق هسته‌ای با آمریکا، فرانسه، انگلیس، چین، روسیه و آلمان برای کاهش تحریم‌ها موافقت کرد. این توافق وضعیت را بهبود بخشید و پول ملی ایران را به ثبات رساند.

با این حال، در سال ۲۰۱۸ آمریکا ادعا کرد که ایران برنامه هسته‌ای خود را ادامه می‌دهد و به همین خاطر، تحریم‌ها شدیدتر شد و دسترسی کشور به بازارهای کالاهای جهانی را محدود کرد.

ایران دیگر نمی‌توانست نفت خود را صادر کند که سالانه حدود ۶۹ درصد درآمد ایران از صادرات نفت بود. تمام این موارد و تحریم باعث به وجود آمدن کسری بودجه شد و این تحریم‌ها، سایر صنایع از جمله پتروشیمی و متالورژی را نیز تحت تأثیر قرار داد.

تا ماه می سال ۲۰۲۰، که ایران با تورم چشمگیر روبرو شد و واحد پول آن ۶۰۰٪ کاهش یافت. به همین دلیل دولت تصمیم گرفت ریال را به تومان تغییر دهد و چهار صفر را از واحد پولی ملی کم کند، یعنی ۱۰،۰۰۰ ریال قدیمی به ۱ تومان تبدیل می‌شود.

امروزه که در نزدیکی پایان سال ۲۰۲۲ قرار داریم با توجه به تحولات اخیر در کشور و افزایش مجدد قیمت ارز و افزایش قیمت دلار تا مرز ۳۸ هزار تومان ارزش پول ایران را بیش از پیش پایین تر آورده و همین موضوع باعث شده تا پول کشورمان به عنوان بی ارزش ترین پول دنیا شناخته شود.

در گزارش اقتصادی امروز به تورم بالا و بی ارزش شدن پول کشور پرداخته و نظر چند تن از کارشناسان و شهروندان را در این خصوص جویا شدیم که در ذیل از منظرتان می گذرد؛

محسن بینایی اقتصاددان در خصوص موضوع گزارش ما گفت: در بیشتر موارد، ارزش پول به دلیل رکود اقتصادی در داخل آن کشور کاهش می‌یابد. رکود اقتصادی و همچنین کاهش ارزش پول ملی کشورهای مختلف باعث می‌شود نرخ تورم رشد کند و همچنین قدرت خرید مردم آن کشور نیز کاهش پیدا کند.

وی افزود: رکورد اقتصادی می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی مانند اقدامات جنگی، کاهش تولید ناخالص داخلی، کاهش قیمت کالاهایی که قسمت عمده‌ای از صادرات را تشکیل می‌دهند، کاهش قدرت خرید، بی ثباتی سیاسی در داخل کشور و غیره باشد.

وی تصریح کرد: کاهش ارزش پول اغلب با سیاست پولی بد و غیراصولی و همچنین تصمیمات نادرست در کنترل مشکلات مالی (سیستم بانکداری مرکزی) مرتبط می باشد.

وی در پایان گفت: تورم به معنای افزایش مداوم و پیوسته سطح قیمت‌ها است که علاوه بر ایجاد اختلال در نظام قیمتی موجب کاهش پس اندازها، از بین رفتن انگیزه‌های سرمایه گذاری، تحریک فرار سرمایه از بخش‌های تولیدی به سمت فعالیت‌های سفته بازی و در نهایت کند شدن رشد اقتصادی می‌شود. در مقابل پس‌انداز ملی و نرخ پس‌اندازخصوصی بالا همواره مطلوب بوده است. کشورها مایل به داشتن نرخ پس انداز بالاتر هستند. در مواقعی که تحرک سرمایه محدود است، افزایش ذخیره تولید می‌تواند از طریق پس‌انداز ملی بالاتر ممکن شود.

وی در ادامه تصریح کرد: متاسفانه ایران در سال جاری با تورم سنگین و در ادامه رکود اقتصادی سختی روبرو شد و همین امر موجب شده تا دچار معضلات عدیده دیگری در کنار مشکلات اقتصادی شویم که این امر نیازمند درایت و برنامه ریزی مدون در جهت رفع مشکل است.

خانم بیدختی بانوی هم استانی ومشاور اقتصادی یک شرکت خصوصی هم گفت: افزایش سطح عمومی قیمتها باعث کاهش پس‌انداز ملی و پس اندازبخش خصوصی می‌شود. مقدار کاهش پس انداز بخش خصوصی از میزان کاهش پس انداز ملی بیشتر است. افزایش درآمد ملی باعث افزایش  پس انداز ملی و پس انداز بخش خصوصی می‌شود. میزان اثر گذاری این متغیر بر روی پس‌انداز ملی و پس‌انداز بخش خصوصی تقریبا به یک میزان است.

وی افزود: هر درصد افزایش در تورم به ترتیب به میزان۰.۱۰و۰.۹۳ درصد باعث کاهش در پس‌انداز ملی و پس‌انداز بخش خصوصی می‌شود. همچنین نرخ رشد درآمد ملی دارای اثر مثبت بر پس‌انداز ملی و پس‌انداز بخش خصوصی است و هر واحد افزایش درآمد ملی به ترتیب به میزان ۲.۵ و۲.۲۲باعث افزایش در پس انداز ملی و پس انداز بخش خصوصی می‌شود.

وی تصریح کرد: بخش عمدهایی از افراد جامعه حقوق بگیر هستند و درآمد آنها همراه با افزایش تورم افزایش نمی‌یابد و پس‌انداز این گروه بخش اعظم تشکیل دهنده پس انداز ملی است. می‌توان گفت با افزایش تورم درآمد واقعی این گروه کاهش یافته و این به نوبه خود باعث کاهش پس‌انداز بخش خصوصی و در نتیجه کاهش پس‌انداز ملی می‌شود.  همچنین به علت ساختار نظام مالی درایران، با افزایش تورم، پس اندازها به سمت بازارهای غیررسمی سوق پیدا می کند که این امر نیز به نوبه خود باعث تخصیص نادرست منابع مالی شده و تشدید تورم را درپی خواهد داشت که دوباره باعث کاهش پس انداز ملی و سرمایه گذاری و در نهایت کاهش رشد اقتصادی می‌شود.

موسوی هم استانی دیگر هم گفت: در حال حاضر بیشترین عرضه‌کننده نرخ ارز در کشور با فروش نفت و میعانات گازی، دولت است و همچنین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده ارز هم دولت است، به این دلیل نحوه مصرف ارز تأثیر بزرگی بر بازار ارز دارد.

وی ادامه داد: افزایش تورم موجب کاهش قدرت خرید مردم در تامین کالاهای اساسی می شود و افزایش قیمت سبد خوراکی مردم منجر به این می‌شود که تغذیه به سمت مواد غذایی کمتر مغذی می‌رود و مردم به‌جای مواد پروتئینی به سمت مصرف کربوهیدرات‌ها می‌روند، همچنین به دلیل افزایش قیمت میوه، افراد ویتامین کمتری دریافت می‌کنند که نتیجه آن منجر به فقر غذایی و درنهایت آسیب به‌سلامت جسم و روان و انواع بیماری‌ها خواهد شد.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: تغییرات قیمت‌ها از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل تغییر رفاه مصرف‌کنندگان محسوب می‌شود. افزایش قیمت‌ها، درآمد واقعی مصرف‌کننده را کاهش داده و با تأثیر بر قدرت خرید بر میزان فقر و رفاه آن‌ها هم مؤثر است. تورم به گونه‌های متفاوت رفاه اقتصادی را خدشه‌دار و یا به‌عبارت‌دیگر زیان رفاهی برای جامعه ایجاد می‌کند. مطالعات متعدد نشان داده است که رابطه مثبت و معناداری بین سیاست‌های پولی و تورم به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه و ازجمله ایران وجود دارد.

محمد هم استانی که حسابدار یک شزکت است و به قول خودش دو شیفت کار می کند تا شاید بتواند از پس مخارج زندگی خودش و همسرش برآید هم گفت: با جهش تورم  ازنظر ساختار اجتماعی، طبقه‌ متوسط کوچک‌تر و لایه‌‌های پایینی آن به زیرخط فقر سقوط کرده و بر میزان فقر لایه‌های محروم نیز افزوده شده است. شرایط تورمی اگر برای گروه‌ها و اقشار اجتماعی فاقد دارایی، اثر منفی داشته باشد، برای صاحبان سرمایه، اثر مثبت دارد. بنابراین انتظار می‌رود که توزیع درآمد نابرابر شده و شکاف طبقاتی هم عمیق‌تر شود.

وی با بیان اینکه برای بهبود وضعیت اقتصادی باید رشد اقتصادی مثبت شود تصریح کرد:  سرمایه‌گذاری و یافتن جایگزینی قابل‌اتکا به‌جای نفت، تنها راهکارهای بهبود شاخص رشد اقتصادی در شرایط فعلی هستند. اقتصاد ایران در سال‌هایی که درآمد نفتی قابل‌توجه و کافی داشت، می‌توانست آن را به ظرفیت‌های تولیدی تبدیل و به‌تدریج از وابستگی به نفت رهایی یابد که چنین امکانی فراهم نشد.  در شرایط فعلی، تنها با برتری نرخ ارز می‌توان به صادرات غیرنفتی دل‌خوش کرد و بخشی از تولید که هنوز نفس می‌کشد را تجهیز و حفظ کرد.

یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه پنج عامل ایجاد تورم در کشور داریم، گفت: مهار این عوامل و کاهش آنها می‌تواند به مدیریت تورم و کاهشی شدن روند آن کمک کند. وحید شقاقی‌شهری با تشریح عوامل تورم‌زا اظهار کرد: چهار عامل مربوط به ناترازی و یک عامل هم مربوط به انتظارات تورمی است.

کارشناس اقتصادی افزود: ناترازی ارزی، ناترازی نظام بانکی، ناترازی بودجه‌‌ای و ناترازی عرضه و تقاضا در کنار انتظارات تورمی پنج عاملی هستند که موجب ایجاد تورم می‌شوند.

او با بیان اینکه اگر بخواهیم ریشه تورم را خشک کنیم باید روی این چهار ناترازی متمرکز باشیم، گفت: در موضوع کسری‌‌های بودجه، باید تلاش شود برای سال آینده یک بودجه با کسری حداقلی، شفاف با انضباط بالا داده شود که می‌تواند علامت مثبت باشد. شقاقی‌شهری به ناترازی نظام بانکی اشاره کرد و ادامه داد: موضوع انضباط بانک‌ها، کنترل ترازنامه، کاهش دارایی‌‌ها، مقایسه فنی و دارایی‌‌های منجمد می‌تواند اثرگذار باشد و علامت مثبت مخابره کند. این اقدامات نشان می‌دهد که نظام بانکی در راستای رفع ناترازی عمل می‌کند که باید وزارت اقتصاد و بانک مرکزی به آنها توجه کنند. اقداماتی هم در این زمینه شروع شده است که باید شدت بگیرد و تقویت شود تا ما شاهد روند کاهنده ناترازی در نظام بانکی باشیم.

کارشناس اقتصادی درباره ناترازی ارزی کشور بیان کرد: این موضوع از دو زاویه، کاهش کسری‌‌های تجاری و کاهش کسری‌‌های حساب سرمایه، قابل تحلیل است. او خاطرنشان کرد: افزایش قیمت نفت، افزایش صادرات نفتی در سال جاری و همچنین افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی و به تبع آن افزایش صادرات غیر نفتی موجب شده است کسری تجاری کشور کاهش پیدا کند، اگر نفت را هم اضافه کنیم امسال مازاد تجاری داریم که می‌تواند علامت مثبت را برای تراز ارزی کشور ایجاد کند. اما در موضوع حساب سرمایه همچنان خروج سرمایه داریم و این می‌تواند علامت منفی را برای بحث حساب ارزی ایجاد کند.

شقاقی‌شهری با بیان اینکه شکاف عرضه و تقاضا باید پر و تعادل بازار عرضه و تقاضا در اقتصاد ایجاد شود، تصریح کرد: باید با عرضه به موقع و بهنگام و همچنین با کنترل شکاف عرضه و تقاضا سعی شود مازاد تقاضا در اقتصاد شکل نگیرد. او درباره انتظارات تورمی نیز گفت: در هفته‌های اخیر عاملی که موجب شد قیمت دلار صعودی شود انتظارات تورمی بوده است، انتشار برخی اخبار موجب شد که التهاب در بازار ایجاد شود و قیمت دلار افزایش پیدا کند.

شقاقی‌شهری اظهار کرد: پنج عاملی که اعلام شد هر کدام سهم و نقشی در اقتصاد ایران ایفا می‌کند که بخشی از این مدیریت با وزارت اقتصاد، بخشی با بانک مرکزی و بخشی هم فرابخشی است و دیگر سازمان‌ها نیز در این اجزای تورمی نقش دارند. او خاطرنشان کرد: اگر این ریشه‌ها را بتوانیم کاهش دهیم یا مدیریت کنیم، قادر خواهیم بود که از شدت التهابات و نااطمینانی‌ها بکاهیم و اجازه ندهیم روند تورم افزایشی باشد.

سمانه هم استانی دیگر بابیان اینکه زیر بار تورم کمر خم کرده ایم گفت: اقتصاد مجموعه نظریاتی است که با تحول شرایط دچار تحول می‌شود، اقتصاد یک کلیشه یا ۵ صفحه یا یک کتاب نیست که با خواندن آنها به اقتصاددان تبدیل شویم. اگر درباره تورم صبحت می‌کنیم همه مردم می‌دانند پس از تحریم‌های ترامپ در سال ۹۶ دچار تورم شدیم. در حال حاضر ۷۰ تا ۸۰ درصد از منابع ارز متعلق به دولت است و تابع عوامل بیرونی هستند از این رو در این بخش  شرایط رقابتی وجود ندارد و اساسا ما بازاری نداریم. از همین روی نیروی‌های بی‌نام، قیمت تعیین می‌کنند و عرضه و تقاضا تسویه و مساوی می‌شوند.

وی افزود: متاسفانه دولت نه تنها گوش شنوایی برای مکلات مردم ندارد بلکه با پاک کردن صورت مساله سعی در از بین بردن اصل ماجرا دارد در حالی که تورم از ماه به روز و ساعت کشیده شده و مردم لحظه ای تورم را احساس می کنند.

وی در پایان گفت: باید برای تورم افسار گسیخته ای که قشر وسیعی از کشور را به زیر خط فقر کشانده و در ادامه موجب نابودی زندگی ها شده کاری اساسی کرد وگرنه شاهد اتفاقات ناگواری خواهیم بود که جبران ناپذیر است.

payamgooyesemnan