یادداشت روز به قلم علی اکبر مختاری؛

مدیریت بلایای منطقه‌ای با سازمان‌یابی بین‌المللی

زلزله اخیر در سه کشور ترکیه، سوریه و ایران تاکنون بیش از ۱۲ هزار نفر کشته و چند صد هزار نفر مصدوم برجا گذاشته است. البته سهم ایران از کشته شدگان این سانحه ناچیز است و عمده خسارات جانی و مالی در ترکیه و سوریه رخ داده است ولیکن بعنوان یکی از سوانح و بلایای طبیعی منطقه ای که چند کشور را درگیر کرده است و احتمال وقوع چنین رخداد هایی در آینده زیاد است حائز اهمیت است. طبق آمار های جهانی ۹ کشور بلاخیز دنیا در قاره آسیا واقع شده اند. ایران نیز جزء ده کشور اصلی بلاخیز دنیا است که به گفته مسئولین مدیریت بحران ۱۶۰ هزار نفر طی یک قرن از بلایای طبیعی فوت کرده اند. منطقه خاورمیانه نیز اگرچه تامین کننده بخش بزرگی از انرژی دنیاست ولی از انواع و اقسام بلایای طبیعی و جنگ و فقر و ترویسم رنج میبرد. تهدیدات بهداشتی و بیولوژیک جهانی همانند کووید ۱۹ همراه با سوانح اخیر بر کشورهای فقیر یا درگیر تحریم فشار  مضاعفی  وارد میکند. اینک اتفاقاتی که در طبیعت رخ داده است و آثار آن در بیشتر نقاط جهان ملموس است همچنین تضاد عقیدتی و ترویسم و  جدال و مناقشاتی که بین دولتها در خاورمیانه شکل گرفته است این منطقه را به کانون بلاخیز ترین مکان دنیا تبدیل کرده است. این وضعیت روزگار قشر آسیب‌پذیر را وخیم‌تر می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که فقرا در کشورهای کم‌درآمد پس از بلایا از نظر اجتماعی به واسطه فقر گسترده، در سطح رفاهی پایین‌تری قرار بگیرند لذا نیازمند مساعدت و همکاری فرا منطقه ای به ویژه ایجاد سازمانهای تخصصی بین الملی مدیریت بحران برای پیشگیری و پیگیری چنین رخدادهایی در آینده است.

مطالعه جدید مراکز زمین شناسی نشان می دهد. با حرکت آهن و نیکل مذاب در اطراف هسته مرکزی زمین، جریان های الکتریکی ایجاد و منجر به میدان مغناطیسی می شود. لذا هسته بیرونی به هسته داخلی اجازه می‌دهد تا خود به خود بچرخد. مایع هسته بیرونی که هسته داخلی را احاطه کرده باعث ایجاد میدان مغناطیسی زمین می شود. مواد سیال زمین ممکن است چرخش خود را متوقف و سپس معکوس کرده باشد. لذا کارشناسان معتقدند چنین تغییراتی در درون زمین در تغییرات اقلیمی بر روی سطح زمین تاثیرگذار است و مردم نقاط مختلف دنیا تغییرات آب و هوایی متفاوتی را تجربه خواهند کرد. این مسئله موجب بارشهای نابهنگام و ناگهانی است و تمرکز حجم بالایی از بارش در منطقه ای خاص و ایجاد  سیل و خسارات را بهمراه دارد. در سالهای اخیر در ایران و کشورهای همسایه این وضعیت متناوبا رخ داده است. تغییرات طبیعی دیگر حرکت سطحی پوسته زمین و فشاری است که صفحه منطقه عربی در خلیج فارس به منطقه شمالی وارد میکند و گسل های زمین در کشورهای بالادست را فعال میکند. بنابراین در سالهای اخیر هرساله تعداد زیادی زلزله و پس لرزه در همه فصول سال در همه مناطق و نواحی ایران و کشورهای همسایه مشاهده میشود. احتمال تکرار حوادت و بلایایی سخت و سهمگین در این منطقه که تلفات جانی میلیونی را در کلانشهرها به همراه داشته باشد زیاد است و مدیریت و تدبیر بحران به تنهایی از عهده دولتها به ویژه دولتهایی که درگیر تحریم و تورم و فقر هستند بر نمی آید.برای پیشگیری چنین فجایعی دولتهای منطقه باید با ایجاد همبستگی و پیگیری مدام از سازمانهای بین المللی و کشورهای ثروتمند به فکر ایجاد یک سازمان تخصصی مدیریت بحران و امداد و نجات در منطقه برای جلوگیری از فاجعه انسانی باشند.

نکته دیگر تعهدی است که به لحاظ اخلاقی و حقوق بشری کشورهای ثروتمند باید نسبت به کشورهای جنوب داشته باشند و منافع انسانی جمعیت جهان را به منافع ملی خود ترجیح دهند. طبق نظریه وابستگی کشورهای مرکز با بهره مندی از منابع طبیعی کشورهای پیرامون محصولات صنعتی خود را به این کشورها سرازیر کرده و منافع چند برابری از این تبادل دریافت میکنند لذا جمعیت منطقه خاورمیانه که بخش اعظمی از انرژی صنایع جهان را تامین میکند و از مناطق بلاخیز دنیاست باید مورد حمایت قرار گیرد و بخشی از ثروت تولیدی این منطقه به حل بحرانها و بلایای طبیعی این منطقه اختصاص یابد و کشورهای ثروتمند این منطقه و شرکای خارجی آنان سهم عمده این حمایت و همکاری را داشته باشند.

payamgooyesemnan