یادداشت روز به قلم ابوالقاسم کواکبیان؛

اخلاق و صداقت در کنار عدالت اجتماعی

بدون شک از مهم‌ترین اهداف تشکیل جمهوری اسلامی ایران رشد اخلاق در جامعه بوده است. از سوی دیگر خداوند بزرگ‌ترین معلم اخلاق است و نزدیک‌شدن ما انسان‌ها به او جز ازطریق توجه به موازین اخلاقی امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین، داشتن فضایل اخلاقی انسان را گام‌به‌گام به ذات مقدس الهی نزدیک‌تر می‌کند.

بدیهی است اخلاق مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌هایی است که همۀ انسان‌ها به‌ویژه حکومتگران باید خود را با این اصول تطبیق دهند. به‌طور قطع برای بهبود اوضاع جامعۀ اسلامی‌مان به ضوابط و قوانین اخلاقی نیاز داریم و یکی از اصول اخلاقی بسیار مهم عدالت اجتماعی است و نیز جزء اصول زندگی است. اینکه پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید که خداوند مرا بدین دلیل برگزید تا مکارم اخلاق را تکامل ببخشم و انسان را با اخلاق حسنه آشنا کنم، بدین معناست که باید صفات پسندیده در جامعۀ اسلامی احیا شده و صفات نکوهیده از آن رخت ببندد.

شوربختانه بسیاری از صفات پسندیده در جامعۀ ما رنگ باخته است؛ از آن جمله می‌توان به صداقت در گفتار اشاره کرد. صداقت نشانۀ برترین کیفیت در رفتار آدمیان و موجب تعهد در روابط افراد است و اگر افراد در تعهد خود با دیگران صادق باشند، نگرانی از بین می‌رود و اعتماد حاصل می‌شود؛ بااین‌حال متأسفانه به نظر می‌رسد آن‌طور که شایستۀ جمهوری اسلامی است، بین آحاد مردم به‌ویژه در میان مسئولان، صداقت وجود ندارد و صراحت و راستی در گفتار و رفتار همگان کم‌فروغ شده است. در مقابل، دروغ رواج یافته و مردم به‌سختی سخن یکدیگر را باور می‌کنند؛ به همین علت است که این مردم وعده‌هایی را که برخی مسئولان می‌دهند، با تردید قبول می‌کنند؛ برای مثال در طی سال گذشته، قیمت انواع لبنیات، از شیر و ماست و کره گرفته تا دوغ و پنیر و خامه و حتی شیر خشک که یکی از غذاهای لازم و ضروری برای نوزادان است، به‌طور میانگین هشتاددرصد رشد داشته است و مردم خرید این‌گونه مواد لازم برای تغذیۀ سالم را یا قطع کرده‌اند یا به نصف تقلیل داده‌اند.

بدیهی است رونق کار پزشکان و بیمارستان‌ها و ازدیاد مراکز فروش دارو نسبت مستقیم با سوءتغذیه دارد و اگر مردم از همۀ مواد غذایی ضروری به‌خصوص لبنیات استفاده نکنند، باید تاوان آن را با ابتلا به بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه و تقبل هزینه‌های درمان بپردازند. این که مردم ایران در گذشته به‌هم تعارف می‎کردند که به منزل ما تشریف بیاورید؛ نان و پنیری پیدا می‌شود، هم‌اکنون همین تعارف هم برای بسیاری از مردم، دیگر محلی از اعراب ندارد.

حال که بحث اخلاق و اعتماد و صداقت شد، در اینجا به این مثال اشاره می‌شود: چند روز قبل وزیر جهاد کشاورزی از کاهش ده‌درصدی قیمت محصولات لبنی خبر داد و اعلام کرد با تصمیمی که در ستاد تنظیم بازار به ریاست دکتر مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور، گرفته شد و بنا به دستور رئیس‌جمهور درخصوص ثبات قیمت‌ها، کاهش قیمت سه محصول اصلی شیر، پنیر و ماست عملیاتی خواهد شد.

مردم ساده‌دل خوش‌حال شدند و دعا به جان رئیس‌جمهور و معاونش کردند که به فکر مردم کم‌درآمد هستند و لااقل فرزندان خردسالشان می‌توانند اندکی از لبنیات استفاده کنند و بدین‌گونه از مبتلاشدن به بیماری‌های جورواجور به‌ویژه نرمی استخوان و… رهایی یابند؛ اما زهی خیال باطل! چون یک روز بعد آقای بنی‌طبا، سخن‌گوی انجمن صنایع فراورده‌های لبنی اظهار داشت این تخفیف فقط مختص سه محصول شامل ماست ساده، پنیر ساده و شیر کیسه‌ای نهصدگرمی است؛ نه با هر نام تجاری و نه هر فراوردۀ دیگری.

از طرفی اعمال تخفیف برای همین سه قلم به‌خصوص، لااقل تا ده روز طول می‌کشد و تأکید ایشان بر این بود اگر وضع مالی مردم بهتر شد، قیمت‌ها به روال سابق برمی‌گردد؛ لذا در اینجا بد نیست به این حکایت طنزآمیز اشاره شود: فرزندی با گردن کج و ملتمسانه از پدرش بیست تومان پول توجیبی درخواست کرد. پدرش با ترش‌رویی گفت بیست تومان که خیلی زیاده، ده تومان برای تو بس است؛ لذا با کلی معطلی دست در جیبش کرد و گفت بیا فعلاً این پنج‌تومانی را بگیر و به‌آرامی یک سکه کف دستان فرزندش گذاشت. وقتی فرزند نیازمند به سکه نگاه کرد، متوجه شد یک سکۀ یک‌تومانی در دست دارد!

باید از مسئولان پرسید آیا وقتی کالایی را که قریب به صددرصد در طی یک سال گران شده است، فقط ده‌درصد آن هم به این شکل به مردم تخفیف می‌دهید، بر این سیاق می‌توان اخلاق حسنه را در جامعه رواج داد و آیا آن اخلاق ناب اسلامی که همانا صداقت و اشاعۀ عدالت اجتماعی است، محقق خواهد شد؟

مردم چه گناهی کرده‌اند که باید با این گرانی سرسام‌آور روزگار خود را سپری کنند؟! هم‌اکنون نیز که همۀ امیدشان بعد از خداوند به این دولت بوده که برایشان ارزانی را به ارمغان بیاورد، از مردان اقتصادی می‌شنوند که همۀ کسری بودجه و مشکلات و گرانی‌ها حاصل عملکرد دولت قبلی است؛ درحالی‌که عملاً شاهد این هستند که با رفتن دولت قبلی، اسب سرکش گرانی همچنان می‌تازد و بازهم باید هر روز شاهد افزایش قیمت‌ها باشند.

payamgooyesemnan