گزارش روز (گزارشگر: مائده شریفی)

نگاهی به روند روزافزون استفاده از لوازم آرایش

 استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی به منظور حفظ زیبایی از دیرباز مورد توجه انسان بوده است، اما امروزه مصرف روزافزون این نوع محصولات، صنعت فرآورده­ های آرایشی و بهداشتی را به یکی از پرسودترین و جذاب­ ترین صنایع در دنیا تبدیل کرده است. اگرچه مهم ترین برندهای لوازم آرایشی و بهداشتی متعلق به کشورهای آمریکایی و اروپای غربی است اما بیشترین آمار مصرف به کشورهای اروپای شرقی و پس از آن به خاورمیانه تعلق دارد. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران پس از عربستان دومین کشور مصرف کننده لوازم آرایشی است که باعث شده ایران یکی از بازارهای اصلی محصولات آرایشی و بهداشتی را به خود اختصاص دهد و شرکت های بزرگ تولید کننده از ایران به عنوان یک بازار هدف استفاده کنند. اما با توجه به سهم عمده­ای که فرآورد­ه های آرایشی و بهداشتی از بازار دارد، سهم تولیدکنندگان داخلی در این صنعت بسیار ناچیز است و از طرفی، گرایش روزافزون به مصرف این فرآورده­ها در کشور معضل قاچاق و برندهای تقلبی پیش روی فروشندگان و مصرف کنندگان این فرآورده ­ها قرار داده است. در این نوشتار تلاش می ­شود، علاوه بر بررسی سهم ایران از مصرف و واردات فرآورده ­های آرایشی و بهداشتی، عوامل فرهنگی- اجتماعی موثر بر مصرف فرآورده ­های آرایشی و اثرات آن بر سلامت انسان نیز مورد بررسی قرار گیرد.

محسن طاهری یکی از شهروندانی بود که در این باره اظهار داشت: اقتصاد و صنایع وابسته به زیبایی امروزه کاملا جایگاه خود را در کشورهای پیشرفته باز کرده و غول‌های صنایع آرایشی و بهداشتی جهان نیز با توجه به نیاز مشتریان خود و سلیقه‌ آن‌ها روز به روز محصولات جدیدی را روانه بازار می‌کنند. اما روند رو به رشد مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی در شرایطی در کشورمان همچنان ادامه دارد که تولید‌کنندگان داخلی این حوزه از واردات بی‌رویه و بعضا بی‌کیفیت به ویژه از چین رنج برده و جزو مظلوم‌ترین صنایع بوده‌اند.

طاهری ادامه داد: شاید هم به همین دلیل باشد که بسیاری از کارشناسان منحنی مصرف رشد محصولات آرایشی و بهداشتی را در بین زنان ایرانی به ویژه طی سال‌های اخیر نگران‌کننده توصیف کرده‌اند. در واقع در فضایی که صنایع داخلی توان چندانی برای رقابت با غول‌های صنعتی جهان ندارند، باید انتظار داشت که بازار داخلی تمام و کمال در خدمت محصولات خارجی و وارداتی قرار بگیرد.

وی یادآور شد: جالب این‌جاست که غول‌های صنایع آرایشی جهان طی دهه‌های اخیر سمت و سوی تبلیغات خود را صرفا از روی دختران جوان و زنان، به طرف دختران نوجوان و حتی کم سن و سال‌تر سوق داده‌اند تا از این طریق بازارهای خود را وسیع‌تر کنند که در این زمینه تا حدود زیادی هم موفق بوده‌اند.

طاهری در ادامه سخنان خود تصریح نمود: اگر نگاهی گذرا به شبکه‌های تصویری جهان بیندازیم یکی از بخش‌هایی که بیشترین تبلیغات روی آن انجام می شود محصولات آرایشی و بهداشتی هستند. این‌جاست که می‌توان فهمید، تبلیغات شرکت‌های بزرگ جهان به ویژه در کشورهای جهان سوم تا چه اندازه موثر بوده است. درحالی که در کشورهای اروپایی و آمریکا به دلیل فرهنگ عمومی جامعه فروش محصولات آرایشی وبهداشتی در حد طبیعی قرار داشته و حتی بعضا با کاهش روبرو می‌شود، اما در کشورهای در حال توسعه و به ویژه منطقه خاورمیانه و کشورهای اسلامی رشد فروش شرکت‌های آرایشی طی سال‌های اخیر خیره‌کننده بوده است.

این شهروند خاطرنشان کرد: اما به نظر می‌رسد وضعیت بازار محصولات آرایشی و بهداشتی در جهان طی سال‌های آینده بسیار پیچیده‌تر از وضعیت فعلی نیز خواهد شد، چراکه طی سال‌های اخیر حتی مردان نیز به سمت مصرف لوازم آرایشی روی آورده‌اند و رونق بازار این محصولات را دو چندان کرده‌اند. امروزه رقابت برای هدف قرار دادن بازار محصولات مردانه شکل جدی‌تری به خود گرفته است. اگرچه مردان به طور سنتی به ظاهر خود کمتر از زنان اهمیت می‌دهند، اما شرکت‌های صنایع آرایشی این واقعیت را می‌دانند که مردان نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.

وی همچنین توضیح داد: جدا از مشکلاتی که به دلیل رشد روز افزون لوازم بهداشتی آرایشی در ایران از جنبه فرهنگی و اجتماعی پدید می‌آید، بازار مناسبی نیز در غیاب تولید‌کنندگان داخلی برای خارجی‌ها به وجود آمده است. در این بین برخی تولید‌کنندگان داخلی با انتقاد از نبود نظارت بر ورود اجناس بی‌کیفیت و غیراستاندارد آرایشی و بهداشتی به کشور عنوان می‌کنند که حتی در زمینه برچسب‌ها و نوشته‌های روی لوازم آرایشی خارجی نیز نظارت چندانی به نسبت تولیدات داخل وجود ندارد.

محسن طاهری افزود: گردش مالی ناشی از این محصولات تنها برای ماهواره ها و تولید کنندگان و دلالان آن نیست بلکه آرایشگاه های زنانه و حتی مردانه از این بازار و مصرف کنندگان سودهای عجیب و غریبی می برند گاهی نیز نقش بسزایی در پخش و تبلیغ لوازم آرایشی بیماری زا دارند.

وی در آخر سخنان خود گفت: مانکن های خیابانی خود ماهواره ای هستند برای ترویج بی بند و باری و استفاده از پوشش های خاص و لوازم آرایش در جامعه. مانکن هایی که گاهی برای اهداف اقتصادی و گاهی صرفا ضد فرهنگی آماده شده اند. عده ای در پازل بازی این افراد در عرصه فرهنگ و مصرف گرایی خود آسیب می بینند و اگر می دانستند هیچ الگویی حتی از نوع آرایش و میزان استفاده آنان بر نمی داشتند.

نگار رضایی یکی دیگر از شهروندانی بود که در این باره توضیح داد: سن استفاده از لوازم آرایش نسبت به گذشته ده سال کاهش یافته است و دختران در دوره راهنمایی از این لوازم استفاده می کنند. تهاجم فرهنگی و استفاده روز افزون خانم ها از شبکه‌های ماهواره ای دلیل هیجان رفتاری و پیش افتادن بلوغ در دختران است و همچنین هیجانات روحی ناشی از تماشای تصاویر غیراخلاقی ماهواره ها باعث تحریک جنسی شده و ۵ تا ۷ سال بلوغ پسران و دختران را زودتر کرده است.

رضایی افزود: به علاوه در سنینی که الگو پذیری و همانند سازی در کودک رخ می دهد والدین مراقب الگوهایی که به کودکانشان می دهند نیستند. شبکه‌های ماهواره ای کودکان را وسوسه می کنند که برای جذابیت بیشتر از لوازم آرایش استفاده کنند زیرا این ظاهر جدید نیز در جنس مخالف خریدار دارد و مورد توجه نیز قرار می گیرد.

وی عدم توجه مناسب به دختران و بی توجهی به سایر شایستگی آنها را سبب گرایش دختران به زیبا شدن افراطی دانست و گفت: دختران سعی می کنند با آرایش، پوشیدن لباس های متفاوت و… تحسین دیگران را برانگیزند که می توان با توجه به سایر خصوصیات آنها این نیاز را از راه های دیگر برطرف کرد.

این شهروند در ادامه سخنان خود اضافه کرد: والدین در زمینه استفاده زیاد جوانان از لوازم آرایشی مقصران اصلی هستند به طوری که اگر از همان ابتدا در صورت مشاهده چنین رفتارهای نابهنجاری از سوی فرزندان خود به آنان تذکر داده و راه و رفتار درست را به آنها نشان دهند دیگر شاهد چنین رفتارهایی نخواهیم بود.

نگار رضایی اظهار داشت: پس از خانواده، مدرسه، گروه همسالان، جو اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی به خصوص تلویزیون در این میان نقش زیادی دارند به طوری که امروزه بسیاری از دختران هنرپیشگان را به عنوان الگوی خود می دانند. عدم وجود الگوهای رفتاری مناسب در اجتماع، خانواده ها، مدارس و رسانه و عدم برنامه ریزی فرهنگی دلیل کاهش سن استفاده از لوازم آرایش در دختران است.

رضایی در آخر سخنان خود تصریح کرد: آموزش های صحیح توسط خانواده، فرهنگ سازی از طریق رسانه های جمعی و جلوگیری از نگاه صرفا ابزاری به زن در فیلم ها و سریال ها و نظارت خانواده ها بر رفتار فرزندان خود می تواند استفاده افراطی را از لوازم آرایش کاهش دهد.علاوه بر این بنا به گفته حسین شاهی مدرس دانشگاه برنامه های فرهنگی از سوی مراجع دینی و روان شناسان می تواند زیبایی های واقعی یک زن مسلمان را جایگزین زیبایی های ظاهری کند.

مصطفی امیرآبادی یکی دیگر از کسانی بود که در این باره توضیح داد: در کشورهای غربی جوانی را زیبایی می‌بینند و معتقدند جوانی عین زیبایی است و استفاده از این لوازم همراه با منطق است، به طوریکه وقتی به سنین بالا می‌رسند برای رفع چین و چروک‌های صورت از لوازم آرایشی استفاده می‌کنند؛ این در حالیست که استفاده از لوازم آرایشی در کشور در میان کودکان نیز وجود دارد.

امیرآبادی با اشاره به اینکه آموزش و تربیت فرزندان یک جامعه از خانواده شروع می‌شود، اظهار کرد: متاسفانه آموزش در جامعه ما محدود است و بسیاری از موضوعات برای خانواده‌ها خط قرمز است و نمی‌خواهند که با فرزندانشان در مورد آن حرف بزنند؛ در حالی که در همه جای دنیا و در کشورهای پیشرفته خانواده‌ها مسایل مختلف را به فرزندان خود آموزش داده و حسن و قبح آن را توضیح می‌دهند. ما همواره در خانواده، مدرسه و جامعه عامل سرکوب بوده‌ایم و نه عامل تعلیم و آموزش‌های لازم در این نهادها به فرزندان ما داده نمی‌شود.

وی در مورد واردات بی رویه‌‌ی لوازم آرایشی به کشور، گفت: دراستفاده بی رویه از لوازم آرایش، مشکل به خود فرد و آموزش بر می‌گردد؛ چرا که کشورهای اروپایی و غربی در حالیکه خود تولید کننده لوازم آرایشی‌اند؛ اما به دلیل آموزش درست در سنین پایین کمتر از لوازم آرایشی استفاده می کنند.

امیرآبادی در خصوص تبعات استفاده از لوازم آرایشی یادآور شد: علاوه بر بیماریهای پوستی که ناشی از تاثیر مواد شیمیایی بر پوست است، استفاده از لوازم آرایشی از نظر اجتماعی نیز برای فرد تبعات منفی در پی خواهد داشت. بله! پای سرطان به لوازم آرایش هم باز شده است لوازم آرایش ماهواره ای و قاچاقی که در جامعه مصرف می شوند جز سودجویی عده ای ماحصلی ندارند سودجویی که برای جامعه مصرف بیماری های پوستی و سرطان به دنبال دارند. آمارها می گویند بعضا تا ۹۰ درصد از لوازم آرایش موجود در بازار قاچاق، غیر بهداشتی و چینی هستند.

وی عنوان نمود: باید بدانیم آرایش چه محصول تبلیغات رسانه ای باشد چه محیط های عمومی استفاده بدون ضابطه آن برای یک فرد آسیب های فراوانی را به دنبال می آورد از ضررهای اقتصادی تا ناامنی های اجتماعی و ارزشی. دخترانی که با هرگونه آرایش و پوشش نامتعارف در سطح جامعه حضور پیدا می کنند مورد آزار مردهای بی قید واقع می شوند نگاه ها بدان ها جنسی می شود و در سطح یک کالا ارزش خود را پایین می آورند.

مصطفی امیر آبادی در ادامه سخنان خود خاطر نشان کرد: اما این نوع استفاده از لوازم آرایش تنها مشکلات فردی برای مصرف کننده ندارد بلکه موجبات مشکلات اجتماعی و خانوادگی بسیاری را به دنبال دارد مانند روابط نامشروع و رابطه های بی قید و شرطی که میان دختران و پسران ایجاد می شود. وضعیت آرایش، پوشش دختران نه تنها در به مرز انفجار رسیدن قوه جنسی جامعه اثر داشته است بلکه در از هم پاشیدگی نظام خانواده، افزایش خیانت و طلاق هم موثر بوده است.

ایشان همچنین تصریح کرد: بهترین راه برای مقابله با تفکر ارزیابی دیگران  این است که بتوانیم ارزشهای انسانی در نهاد نوجوان نهادینه کنیم.اگر این روش تربیتی انجام شود. بسیاری از این قبیل  مسائل کاهش پیدا می کنند اگر افراد ظاهر اراسته را برای خودشان  بخواهند نه تایید دیگران موجب می شود توانمندی های خودد را باور کنند. رسانه ها در ایجاد فرهنگ سازی می توانند موثر باشند.

وی در آخر سخنان خود نیز گفت: با برنامه ریزی مناسب و انجام کارهای فرهنگی از نسل مهدکودک و مدارس باید شروع کنیم مسئله حجاب و آرایش را باید مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم تا این معضل بزرگ از جامعه ریشه کن شود.

مرضیه محمدی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این رابطه، گفت: معمولا دلایل فردی و روان شناختی، نیاز به جلب توجه بیش از حد، کمبود اعتماد به نفس است، که باعث می شود فرد احساس منفی از خود داشته باشد و یا احساس کند که نقصی وجود دارد، که آن را زیبا نمی داند، لذا استفاده از لوازم زیبایی نشان دهنده اعتماد به نفس پایین است.

این جامعه شناس افزود: بر اساس آمارهای رسمی در کمتر از ده درصد از مردان ایرانی از لوازم آرایشی استفاده می کنند که به نظر می رسد از عوامل موثر در استفاده غیر منطقی مردان از لوازم آرایشی های زنانه، عدم مشارکت موثر پدران در تربیت فرزندان و زنانه شدن الگوهای فرزندان را باید ذکر کرد.

این استاد دانشگاه درخصوص عواقب لوازم آرایش در رابطه با سلامت جسمی گفت: این تاثیرات به صورت پیر شدگی پوست، بروز چروکیدگی در ناحیه پیشانی و لب، خود را نشان می دهد و از طرف دیگر باعث افزایش هزینه‌های زندگی در افراد می شوند.
وی تاکید کرد: زیاد مصرف کردن از لوازم آرایشی باعث افزایش هزینه های کاذب زندگی و افزایش آسیب های روانی و اجتماعی برای افراد می شود.

محمدی خاطرنشان کرد: مسوولان با برنامه ریزی فرهنگی و نظارت بر برنامه های فرهنگ آفرینی تلویزیون و ماهواره ها و مشارکت مسوولان فرهنگی و اولیاء می توانند در این رابطه تمهیداتی بیاندیشند.

وی درخصوص این که آیا استفاده از وسیله آرایش و اقدامات زیبایی را می توان به عنوان رفتاری عادی قلمداد کرد، یا یک آسیب اجتماعی است؟ گفت: استفاده از لوازم آرایشی به شکل بی رویه، هم یک نوع بیماری روحی و روانی است که ناشی از اعتماد به نفس پایین و هم یک بیماری اجتماعی و فرهنگی است که می تواند عوامل زیادی داشته باشد، که ریشه آن ها از بعد جامعه شناختی ناشی از رشد و جهانی شدن، تجدد و معضلاتی با موضوع فرهنگی بوده و هر فردی به مورد توجه قرار گرفتن نیاز دارد، اما بسته به این که این نیازها و خواسته های فردی تا چه اندازه در فضای فرهنگی چگونه تعریف شده باشد، تفاوت دارد.

این جامعه‌شناس در خصوص بالابودن آمار استفاده از محصولات آرایشی در کشورهایی مانند کشور ما و کشور عربستان نسبت به کشورهای اروپایی، گفت: علت اساسی در تغییرات اجتماعی و استحاله شدن فرهنگی، ناشی از ارتباط بیشتر افراد جامعه با پیرامون و فاصله گرفتن افراد جامعه از الگو های فرهنگی سنتی خود است.

مرضیه محمدی افزود: پیام دیگری که از حوزه روانشناسی درباره لوازم آرایش مطرح می شود گرایش زنان به آرایش های افراطی است، نمی توان به هر کسی که آرایش می کند برچسب بیمار روانی زد اما زمانی که آرایش کردن و نکردن سبب ایجاد اضطراب و افسردگی یا رفع آن شود و احساس نیاز به آرایش فرد را اندوهگین کند و اختلال کارکرد شغلی ، تحصیلی یا روزانه به وجود می آید می توان به نوعی مشکل روانی آن را بررسی کرد. فردی که ذهن آرام و افکار سازمان یافته ای داشته و به خود نگاه مثبتی دارد از حرمت و اعتماد به نفس بالا و تا حدودی از شخصیت عمیقی برخوردار است. چنین فردی چندان ضرورتی نمی بیند که برای جلب نظر و قضاوت دیگران دست به اعمال تاییدی بزند. در واقع اشخاص علی الخصوص زنانی که زننده و خارج از عرف جامعه لباس پوشیده و آرایش می کنند از منظر علم روانشناسی از وضعیت جنسیتی و جسمی خود ناراضی اند و از درون احساس پوچی می کنند. این گونه افراد کسانی هستند که نیاز مبرمی به توجه تمام اقشار جامعه را خود احساس کرده و همیشه به دنبال تایید دیگران به سر می برند.

وی در آخر سخنان خود بر کاهش مصرف لوازم آرایشی شیمیایی توصیه و تأکید کرد: ساختمان طبیعی زن، خواهان مطلوب بودن اوست ومطلوبیت برای او ذاتی است. دلربایی مقدمه ای است برای مطلوبیت و با سرشتش آمیخته شده و زن باید به طور خودکار، این خواهش طبیعت را انجام دهد. در این خواهش طبیعی، اعتدال معتبر است، چه اگر دلربایی زن از این اندازه بیشتر شود و زن بخواهد از هر بیننده ای دل ببرد، انحرافی زشت و ناپسند خواهد بود. افراط و تفریط همیشه زیان آور بوده است.

payamgooyesemnan