گزارش روز (گزارشگر: علیرضا عربی)

از گرانی مرغ تا نابودی مرغدار

بازار مرغ و تخم‌مرغ همچنان شرایطی نابسامان دارد و هر روز خبرها حاکی از نوسان این بازار به زیان مصرف‌‌کننده است. از یک سو، خریداران از گرانی مرغ و تخم‌مرغ گلایه می‌کنند و کارشناسان درباره خارج شدن این دو منبع پروتئینی از سفره اقشار کمتربرخوردار هشدار می‌دهند. از سوی دیگر، تولیدکنندگان از افزایش هزینه‌های تولید از جوجه یک‌روزه و مرغ مولد تا نهاده‌های دامی و واکسن شکایت کرده و می‌گویند تولید با این سبک و سیاق و قیمت‌های دستوری، به هیچ وجه سود معقول تولید را به همراه نخواهد داشت.

نهادهای بالادست نیز که در بازار دولتی عهده‌دار تامین معیشت مردم شده‌اند، سعی دارند با واردات هر از گاه مرغ و تخم‌مرغ و افزایش نظارت‌ها بر بازار، تولید مرغ و تخم‌مرغ را همچنان سر پا نگاه دارند. اما آیا می‌توان با این وضعیت به آینده این بازار امید داشت؟ آیا راه‌حلی برای رفع همیشگی مشکلات موجود در بازار مرغ و تخم‌مرغ در کشور وجود دارد؟

در  استان سمنان بیش از ۴۰۰ واحد انواع مرغداری با ظرفیت پرورش ۱۳ میلیون قطعه پرنده وجود دارد و ۲ هزار و ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این حوزه اشتغال دارند.

استان سمنان یکی از قطب های تولید مرغ و تخم مرغ کشور و سهم ۲ تا سه درصدی از تولید مرغ کشور دارد و در ثبات و حفظ آرامش بازار نقش‌آفرین است.

به گفته کارشناسان، ۶۰ تا ۷۰ درصد تولید گوشت مرغ استان سمنان مازاد نیاز است و در بازار استان‌های همجوار مانند تهران عرضه می‌شود و به دلیل عرضه در پایتخت و نقش‌آفرینی به عنوان استان معین تهران نقش مهم و تاثیر گذار در تنظیم بازار دارد.

در روزهای گذشته شاهد نوسانات قیمت مرغ و تخم مرغ در کشور و سمنان هستیم به گونه‌ای که قیمت هر کیلوگرم مرغ با بیش از هفت هزار تومان افزایش به ۳۱ هزار تومان رسیده که این نرخ در برخی از استان‌ها اجرا شده و در برخی از استان‌ها بزودی اعمال خواهد شد.

این رقم گرچه رضایت تولیدکننده را جلب کرده اما سبب می‌شود این محصول پروتئینی از سفره بسیاری از مردم پَر بکشد لذا گله و شکایت مردم را به همراه داشته است.

اوضاع در قیمت تخم مرغ هم چنین است و شاهد افزایش قیمت این ماده پرمصرف خانواده‌ها هم هستیم.

یکی از خبرهایی هم که از چند روز گذشته در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود مربوط به غیرفعال شدن ۴۰ درصد از ظرفیت مرغداری‌های تولید‌کننده تخم‌مرغ است. مصرف‌کنندگان که این موضوع را مقدمه‌ای بر افزایش مجدد نرخ این کالا می‌دانند در این باره نگران هستند اما دست‌اندرکاران در این باره چه می‌گویند؟

ناصر نبی‌پور، فعال اقتصاد و عضو هیات‌مدیره اتحادیه مرغ ‌تخم‌گذار استان تهران در این زمینه اظهار کرد: مرغداری‌های کشور در شرایط نامطلوبی قرار دارند و حدود ۴۰ درصد از مرغداری‌ها به شکل غیرفعال درآمده‌اند. هزینه‌های تولید همچنان رو به افزایش است و توزیع نهاده‌ها در کشور به شکل نامطلوبی انجام می‌شود و مرغداران را راهی بازار آزاد می‌کند؛ در این شرایط نمی‌توان انتظار داشت مرغداری‌ها بتوانند به روال قبلی به فعالیت خود ادامه دهند.

وی ادامه داد: با توجه به قیمت‌های در‌نظر گرفته شده برای تخم‌مرغ، تولید بر‌ای مرغدار همراه با زیاندهی بود؛ بنابراین برخی از مرغداران ترجیح دادند برای جلوگیری از این زیان مرغ‌های خود را راهی کشتارگاه کنند.

نبی‌پور در این باره تصریح کرد: بازارگاه و توزیع نهاده در این حوزه اکنون در دست دولت است در حالی که این تشکل‌ها هستند که از نیازها و تولید در واحدهای مختلف اطلاع دارند. درحال‌حاضر دست‌اندرکاران دولتی، از بازارگاه که قرار بوده به‌عنوان یک عامل تسهیل‌کننده برای دریافت نهاده عمل کند، به‌عنوان اهرم فشار و گروکشی استفاده می‌کنند و می‌گویند اگر تولید به فلان حد نصاب نرسد، از ارائه نهاده خودداری می‌کنند. در حالی که روال تولید تخم‌مرغ و میزان آن فرمول‌های شناخته‌شده‌ای دارد که در کتاب‌های پرورش این حوزه نیز وجود دارد اما گویا تصمیم‌گیران این حوزه از آن خبر ندارند و با مباحثی مانند تلفات و درصد بازدهی آشنا نیستند. در همه جای دنیا نظارت بر بازار به‌دست تشکل‌ها است و این تشکل‌ها هستند که در این زمینه نقش ایفا می‌کنند اما در کشور ما سال‌ها است دولت می‌خواهد خود در این حوزه نقش اجرایی داشته باشد و از وظایف نظارتی خود دور شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: دولت نمی‌تواند در تنظیم بازار نقش اجرایی ایفا کند و بهتر است نقش نظارتی داشته باشد. اما متاسفانه چنین شرایطی در کشور مهیا نیست. این تشکل‌ها هستند که از نیاز و میزان تولید تولیدکنندگان اطلاع دارند و می‌توانند در این زمینه تدابیر درست را بیندیشند.

نبی‌پور در این زمینه تاکید کرد: اگر مبنا بر همین تصمیمات غیرکارشناسی باشد، مرغدار با چه توجیه اقتصادی به این کار ادامه دهد؟! این نوع تصمیم‌گیری تنها بازار را متلاطم‌تر می‌کند.

نبی‌پور گفت: درحال‌حاضر هزینه‌های تولید نسبت به سال گذشته بیش از دو برابر شده است. با این وضعیت طبیعی است تولیدکننده که نمی‌خواهد همه این سرمایه‌گذاری، به دلیل قیمت‌گذاری‌های اشتباه نهادهای بالادست دولتی از بین برود، از ادامه مسیر خودداری می‌کند. اگر اعتقاد به اقتصاد با مبانی امروز آن داریم، باید آن را براساس نظام عرضه و تقاضا شکل دهیم.

وی نبود مدیریت را نیز عامل موثری در نابسامانی بازار تخم‌مرغ در کشور دانست و در این باره گفت: وقتی در ارزیابی‌های انجام‌شده به منظور قیمت‌گذاری، برای تولید‌کننده ۱۰ درصد سود درنظر گرفته می‌شود این میزان برای واسطه ۱۸ درصد لحاظ می‌شود، نمی‌توان انتظار بهبود این اوضاع را داشت.

نبی‌پور در این باره با تاکید بر نگاه جدی‌تر به موضوع بازار عنوان کرد: اگر نظام عرضه و تقاضا بر کشور حاکم بود یا اینکه نظارت‌ها بر این مقوله به شکل جدی‌تری صورت می‌گرفت، می‌شد انتظار بهبود وضعیت در این بازار داشت اما امروز می‌بینیم این بازار همچنان با بی‌برنامگی پیش می‌رود و هر روز فشار بیشتری را به مصرف‌کننده تحمیل می‌کند.

نبی‌پور در پایان گفت: در نهایت اینکه بی‌برنامگی در نهادهای بالادست، پیروی نکردن از نظام عرضه و تقاضا در بازار و نظارت ناکافی بر این عرصه و همچنین مشارکت ندادن تشکل‌های مرتبط در موضوعاتی مانند توزیع نهاده‌ها و قیمت‌گذاری بازار، بازار تخم‌مرغ را در کشور دچار فراز و نشیب‌های فراوان کرد و فشار این موضوع بیش از همه بر دوش مصرف‌کنندگان است.

البته نگرانی‌های مصرف‌کنندگان درباره منابع تامین پروتئین تنها محدود به تخم‌مرغ نیست. با توجه به اظهارات تولیدکنندگان، وضعیت تولید گوشت مرغی نیز در کشور چندان مطلوب نیست و بسیاری از مرغداری‌ها با مشکلات فراوانی برای ادامه فعالیت خود مواجه هستند.

در این باره محمد یوسفی، رئیس انجمن تولیدکنندگان مرغ گوشتی در این باره عنوان کرد: حقیقت این است که تولید مرغ در کشور امروز با مشکلات فراوانی روبه‌رو است که می‌توانست با مدیریت به‌موقع و برنامه‌ریزی در این زمینه برطرف شود.

یوسفی با اشاره به نقش اساسی نهاده‌های دامی در نرخ تمام‌شده این کالا تاکید کرد: اگر نهاده‌های دامی در زمان مناسب و به میزان کافی در اختیار مرغداران قرار نگیرد، جوجه‌ریزی به زیان تولیدکننده خواهد بود. مرغدار پس از جوجه‌ریزی برای حفظ آنها مجبور است نهاده را از بازار آزاد تهیه کند که این موضوع به افزایش هزینه‌های تولید منجر می‌شود. یکی از مسائل موثر در افزایش نرخ مرغ در این ماه‌ها مربوط به همین کمبود نهاده و عرضه نامناسب آن است.

یوسفی درباره دلیل گرانی مرغ نیز خاطرنشان کرد: در شرایطی که مرغداران مجبور هستند بیشتر نهاده‌های خود را از بازار آزاد تهیه ‌کنند، نمی‌توانند محصول خود را با قیمت‌های مصوب به سطح عرضه برسانند و وقتی اصرار بر عرضه این محصولات با نرخ مصوب وجود دارد، مرغدار یا برای تخلف وسوسه می‌شود یا باید به تعطیل کردن واحد تولیدی خود بپردازد. ارائه کالا با قیمت‌های دستوری و ورشکستگی مرغداران که واردات مرغ نیز به آن دامن می‌زند اگرچه در فواصل زمانی کوتاه اندکی به نفع مصرف‌کننده است اما در بلندمدت زیان قابل‌توجهی را به اقتصاد وارد و به جای تقویت تولید، ما را به واردات اقلامی مجبور می‌کند که روزی توانایی صادرات آنها را داشتیم.

یوسفی در پایان گفت: کار درست در حوزه تولید مرغ و تخم‌مرغ، واگذاری بازار به نظام عرضه و تقاضا است. اما اگر دولت این کار را به صلاح نمی‌داند شاید لازم باشد نهادهای ناظر به جای فشار بر تولیدکننده و بازار مصرف در مسائلی مانند انحراف مسیر نهاده‌ها پس از واردات و نقش واسطه‌ها در افزایش نرخ این کالا ورود کنند.

بسیاری از کارشناسان در حوزه تولید مرغ و تخم‌مرغ در کشور، مشکلات امروز این بخش را حاصل سال‌ها بی‌برنامگی در این بخش می‌دانند و معتقدند برنامه‌ریزی درست در این زمینه می‌توانست از بروز مشکلات امروز جلوگیری کند.

یک مرغدار سمنانی با بیش از ۳۰ سال سابقه فعالیت در این شغل در خصوص مشکلات مرغداران گفت: قیمت مؤلفه‌های تولید در هر دوره متغیر است؛ به عنوان مثال قیمت جوجه یک روزه در ۶ ماهه گذشته سه بار تغییر کرده است.

عباسی افزود: بنده جوجه یک روزه را تا رقم ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان هم خریداری کردم در حالی که قیمت مصوب تنظیم بازار آن چهار هزار و ۲۰۰ تومان است.

وی اضافه کرد: من همواره جوجه یک روزه مورد نیاز خود را با استفاده از واسطه‌ها تهیه می‌کنم.

وی بیان کرد: در دوره قبلی، بنده با ۲۰ هزار قطعه جوجه ریزی مبلغ ۲۳۰ میلیون تومان فقط بابت هزینه جوجه یکروزه پرداخت کردم.

عباسی گفت: از طرف دیگر هزینه حمل جوجه و نهادها هم سرسام آور بالا رفته و ۵۰ درصد از طریق سازمان راهداری به آن افزوده شده است و البته حدود ۶۰ درصد پشت بار نامه‌ای بابت حمل و نقل نهاده و جوجه از مرغدار اخذ می‌شود.

وی افزود: هزینه بیمه کارگری و دستمزد هم بالا رفته اما به قیمت تمام شده مرغ اضافه نشده است.

عباسی با بیان اینکه قیمت ذرت و سویا تا ۱۵ درصد افزایش یافته است، ادامه داد: برای تأمین نهاده در ابتدای جوجه‌ریزی مشکل داریم زیرا دولت اعلام کرده زمانی که جوجه‌ها ۱۰ روزه شدند درخواست خود را در سامانه ثبت کنیم و البته این فاصله ممکن است به دلیل نبود نهاده بیشتر هم شود و مرغدار مجبور است از بازار آزاد، دان مورد نیاز را تهیه کند.

وی توضیح داد: بسیاری از مرغداری‌ها قبل از سال ۹۹ ورشکست شدند زیرا با افزایش قیمت‌ها توانایی تولید نداشتند در نتیجه اکثر مرغداری‌ها اجاره داده شده و در اختیار زنجیره‌های تولید، کشتارگاه‌ها و واحدهای خوراک دام قرار گرفتند.

یکی از بانوان سمنانی در حالی که از افزایش قیمت‌ها گلایه دارد، گفت: یک روز قیمت گوشت و یک روز قیمت تخم مرغ و امروز قیمت مرغ گران شده است. مردم هم باید بسوزند و بسازند.

وی افزود: مسئولان چرا نظارتی بر قیمت‌ها ندارند؟ مگر نمی‌بینند مردم در چه مضیقه مالی قرار دارند؟. چند روز است برای تهیه تخم مرغ به چند مغازه مراجعه کردم اما فروشنده می‌گوید تخم مرغ موجود نیست.

این شهروند سمنانی با گلایه از اینکه استان سمنان قطب تولید و پرورش مرغ و تخم مرغ است چرا باید دچار این مشکل شویم؟ اظهار داشت: مردم اگر دیگر نتوانند مرغ و تخم مرغ را هم خریداری کنند باید شب را با شکم گرسنه بر بالشت بگذارند.

یکی دیگر از شهروندان نیز با گلایه از اینکه وقتی کالایی تا چند روز در بازار کمیاب می‌شود باید بیم افزایش قیمت آن را بر جان بخریم گفت: با وجود کرونا کار و کاسبی اصناف و مغازه داران و برخی مشاغل آزاد خراب است. حال با افزایش قیمت‌ها دیگر کمر مردم شکسته و نمی‌توانند قد راست کنند و باید نظارت‌ها بیشتر از اینها باشد.

در این میان برخی از فروشندگان نیز از نبود تخم مرغ در بازار گلایه دارند و می‌گویند چند روزی است تخم مرغ کمیاب شده و در برخی از مغازه‌ها که چند شانه تخم مرغ وجود دارد برخی در قالب دلال اقدام به خرید کرده و آن را با قیمتی بیشتر به فروش می‌رسانند.

یکی از خریداران تخم مرغ گفت: روز دوشنبه برای خرید تخم مرغ به چند مرکز مراجعه کردم متأسفانه تخم مرغ پیدا نکردم حال امروز که برای خرید آمده‌ام قیمت تخم مرغ ۲۲ هزار تومان درج شده است.

محمدی با بیان اینکه روز چهارشنبه هفته گذشته هر کیلو تخم مرغ ۱۹ هزار تومان بود، عنوان کرد: مگر افزایش قیمت‌ها در مدت کمتر از هفت روز چقدر باید باشد؟ که هر کیلو ۳ هزار تومان افزایش قیمت داشته است.

زهرا محمودی دیگر شهروند سمنانی هم که از این وضعیت گرانی‌ها گلایه دارد گفت: کنار آمدن با کرونا و گرانی دیگر برایمان تحملش سخت شده است چرا که گرانی‌ها کار یک روز و دو روز نیست همین چند وقت اخیر بود که شاهد گرانی گوشت قرمز و میوه بودیم. حال امروز باز شاهد پرواز قیمت مرغ و تخم مرغ هستیم پس نظارت‌هایی که می‌گویند کجاست؟ ما که نظارتی در بازار نمی‌بینیم.

یکی دیگر از شهروندان هم ضمن گلایه از عدم نظارت بر بازار کالاهای اساسی گفت: از یک سو کرونا زندگی مردم را فلج کرده است و بانک‌ها با وصول چک‌ها مردم را عاصی کرده‌اند و از سوی دیگر  این گرانی‌ها با درآمد مردم همخوانی ندارد.

ملایی با بیان اینکه سمنان یکی از قطب‌های تولید مرغ و تخم مرغ است اما چرا قیمت مرغ و تخم مرغ در چند روز گذشته افزایش دارد؟ بیان داشت: گرانی تنها  مربوط به تخم مرغ هم نیست چرا که در چند وقت اخیر شاهد افزایش قیمت در گوشت قرمز هم بودیم و این افزایش قیمت‌های پلکانی سفره مردم را کوچک کرده است.

حسین پیوندی رئیس اتحادیه مرغداران استان سمنان در خصوص وضعیت دسترسی مرغداران به نهاده های دامی در استان سمنان گفت: متاسفانه در استان سمنان هم همانند سایر نقاط کشور با مشکل کمبود نهاده های دامی مواجهه هستیم و مرغداران مجبور هستند قسمتی از نهاده ها را از بازار آزاد تهیه کنند تا سهمیه آنها  به دستشان برسد اما با این وجود تنها استانی در کشور هستیم که با قیمت مصوب مرغ توزیع شده است.

وی مشکل اصلی مرغداران در استان را بالا بودن هزینه های تولید دانست و افزود: نارضایتی اصلی مرغداران در این روزها ناهماهنگی بین هزینه های تولید و قیمت نهایی فروش مرغ است، در حالیکه هزینه های جانبی مرغداری ها مانند دارو،واکسن و نهاده های دامی در حال افزایش روزانه است؛ اما فروش مرغ با قیمت مصوب فروردین ماه در حال انجام است.

به گفته پیوندی مرغداران در جلسات متعدد در تلاش هستند تا با افزایش قیمت ۳۵ درصدی تولید مرغ را به سود آوری مناسب برسانند.

نایب رئیس کانون سراسری مرغداران گوشتی گفت: اصلاح قیمت مرغ در راستای افزایش نرخ مؤلفه‌های تولید و برای پایداری تولید گوشت مرغ صورت گرفته است.

حبیب الله اسدالله‌نژاد گفت: بر این اساس قیمت هر کیلوگرم مرغ گرم برای مصرف‌کننده ۳۱ هزار تومان و برای عمده فروشی‌ها ۲۹ هزار تومان اعلام شد که به این ترتیب قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده درب مرغداری نیز حدود ۲۱ هزار تومان خواهد بود.

وی تأکید کرد: بعد از افزایش قیمت مؤلفه‌های تولید یکی از مطالبات اصلی مرغداران این بود که قیمت مرغ متناسب با افزایش قیمت مؤلفه‌های تولید اصلاح شود که خوشبختانه وزارت جهاد کشاورزی مبادرت به اصلاح قیمت و اعلام آن کرد.

نایب رئیس کانون سراسری مرغداران گوشتی گفت: امیدواریم با این اقدام و اصلاح قیمت، استمرار و پایداری تولید تا پایان سال در سایه تغییر نکردن مجدد قیمت مولفه‌ها حفظ شود و آرامش و ثبات به بازار مرغ باز گردد.

اسدالله نژاد افزود: انتظار این است که با قیمت جدید انگیزه تولید برای مرغداران افزایش یابد و هیچ کمبودی در بازار به لحاظ عرضه مرغ نداشته باشیم.

و اما سخن پایانی؛

تولید در شرایط امروز کشور به خودی خود دارای مشکلات و موانع بسیاری است و جاذبه کمی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. بنابراین نمی‌توانیم امیدوار باشیم در این بازار آشفته هر روز علاقه‌مندان جدیدی دست به راه‌اندازی کسب‌و‌کار تولیدی در کشور بزنند. پس در آن وضعیت حفظ سرمایه‌های تولیدی موجود در کشور اهمیت دوچندانی نسبت به گذشته پیدا می‌کند. بنابراین اعمال فشار بیش از حد به این قشر و برنامه‌ریزی‌های مقطعی که توان تولید را در آنها از بین می‌برد، جز بریدن شاخه‌ای که روی آن نشسته‌ایم، نیست. این روند در سال‌های گذشته بسیاری از تولیدکنندگان را از عرصه تولید بیرون رانده و اگر بنا باشد در شرایط کنونی نیز از چنین راهکارهایی استفاده کنیم، دیری نخواهد پایید که برای تامین اقلام ضروری و اساسی معیشت جامعه، به مرزهای ورودی چشم بدوزیم.

payamgooyesemnan