گفتگوی خبری (گزارشگر: الهام یلمی)

کتابخانه ها به عنوان اصلی ترین منبع، مهمترین نقش در پیشرفت جوامع دارند

کتابداری، به‌عنوان یکی از مشاغل و فعالیت های مرتبط با فرهنگ کتاب و کتابخوانی همواره از اهمیت ویژه ای در جامعه برخوردار است. حرفه نوین کتابداری که حدود نیم قرن است در ایران شناخته شده است، سابقه دیرینی دارد.

از زمانی که در کتابخانه های قدیمی از صندوق های کتاب (به جای قفسه های مدرن کتابخانه ها) استفاده شده است، محققان و کتاب دوستان با کتابخانه ها دوستی و صمیمیتی داشته اند تا آنجا که گاهی کتابخانه جای خانه اصلی آنها را پر می کرد و در آن محیط احساس آرامش بیشتری می کردند.

اما متأسفانه حرفه کتابداری نوین برای بیشتر انسان ها به خصوص در ایران ناشناخته مانده است. وقتی از کتابداری و کتابدار سخن به میان می آید، فقط شخصی را به ذهن می آورند که به افراد کتاب امانت می دهد، کتاب را پس می گیرد، و سر جایش می گذارد. اما اینکه جای کتاب چطور و چگونه پیدا می‌شود را نمی دانند.

کتابدارها همه همّ و غمّ خود را به کار می برند که جای مناسب کتاب را روی قفسه بیابند؛ برای یافتن سرعنوان های موضوعی برای آن، جلدهای مختلف رده بندی را تورق می‌کنند تا بتوانند چند کلیدواژه موضوعی مناسب را پیدا و در نهایت شماره راهنمای کتاب را درست و مناسب انتخاب کنند که کتاب تازه وارد در کنار کتاب های هم موضوع خود که از قبل در کتابخانه موجود بوده اند، قرار گیرد و مراجعه کننده ای که در موضوع خاصی کتاب نیاز دارد، تمامی موجودی کتابخانه را در روی قفسه کنار یکدیگر و در برگه دان پشت هم ببیند.

کتابداری، حرفه ای فرهنگی و پژوهشی است که متأسفانه آن چنان که باید، شناخته نشده است؛ تا آنجا که در سازمان مدیریت و برنامه ریزی، کتابدار جزو گروه های پژوهشی قرار داده نشده است.

با این حال، کتابداران به‌عنوان قشری فرهنگی که با همه کم و کاستی ها به فعالیت خود در این شغل ادامه می دهند، در مناسبت های مختلف از جمله هفته کتاب از سوی مسئولان فرهنگی قرار می گیرند و از افراد برتر در این حرفه به‌عنوان کتابداران برتر و نمونه تجلیل و قدردانی می‌شود.

سکینه پازوکی، مسئول کتابخانه عمومی علامه محمدتقی ایوانکی، از سال ۹۴ به عنوان کتابدار جذب نهاد کتابخانه های عمومی کشور شده و از سال ۹۶ مسئول کتابخانه. وی یکی از آن دسته افرادی است که کتاب و شغلش با هم عجین شده‌اند. به بهانه هفته کتاب با او به گفتگو نشستیم.

– آیا در انتخاب شغل کتابداری شناخت و انگیزه قبلی داشتید؟

از بزرگترین آرزوهایم کتابداری بود. با توجه به علاقه ای که به کتاب و کتابداری داشتم،در کودکی کتابدار کتابخانه مدرسه ابتدایی خودم بودم و شاید بتوانم بگویم بهترین روز زندگیم روزی بود که متوجه شدم جذب کتابخانه ها شدم.

– آیا سال های قبل هم به عنوان کتابدار نمونه انتخاب شده‌اید و اگر جواب مثبت است معیارهای این انتخاب چه بود؟

در سال ۹۵ کتابخانه برتر استانی، سال ۹۶ کتابخانه شایسته تقدیر کشوری، سال ۹۷ مسئول کتابخانه برتر کشوری، سال ۹۸ مسئول کتابخانه برتر کشوری، سال ۹۹ کتابخانه برتر در فضای مجازی، ۱۴۰۰ مسئول کتابخانه و کتابدار برتر کشوری. سال ۹۸ در مسابقات قصه گویی نهاد از برگزیدگان منطقه ای در استانهای سمنان، تهران، البرز و قم نیز بودم.

-به نظر شما چه شاخص هایی باعث شد که شما امسال کتابدار نمونه کشوری شوید؟

انجام فعالیت های متنوع و خلاقانه فرهنگی و کتابداری و سعی در جلب رضایت اعضاء.

-درباره تاریخچه کتابخانه ای که در آن فعالیت دارید برایمان بگویید؟

این کتابخانه تاسیس ۱۳۷۱ هست و همیشه کتابدارانی علاقه مند و دلسوز در آن مشغول به فعالیت بوده اند.

-اعضای فعال کتابخانه چند نفر است و نیز در کتابخانه چند جلد کتاب دارید ؟

قبل از کرونا ۱۳۰۰ عضو داشتیم و متاسفانه با شیوع کرونا و تعطیلی های پی در پی مثل همه کتابخانه ها، تعداد اعضاء خیلی کاهش یافت. اکنون مجدد سعی داریم جبران تمام مشکلات کرونا را در پیش بگیریم. فعلا ۵۳۰ عضو فعال داریم و ۲۵۳۰۵ جلد کتاب.

-چه حمایت‌هایی از شما و کتابخانه می‌شود؟

خوشبختانه همکاران ما در نهاد کتابخانه های عمومی کشور و استان و شهرستان، از همه کتابخانه ها حمایت می نمایند. همچنین برخی از مسئولین شهر با کتابخانه تعامل خوبی دارند.

– چه برنامه هایی برای آینده کتابخانه در نظر دارید؟

انجام برنامه های فرهنگی و کتابخوانی را مجدانه پیگیری نموده و سعی نماییم تمام اقشار جامعه به کتابخوانی سوق یابند. با نویسندگان بیشتری تعامل داشته باشیم تا مخاطبان با نویسندگان بیشتری آشنا شوند. همچنین در حد توان مشکلات فرهنگی شهر را با یاری سایر ارگانها حل نماییم. متاسفانه عده ای کتاب را یک کالای لوکس می دانند، باید اقشار ضعیف جامعه از نظر مالی را هم به کتاب و کتابخوانی دعوت نماییم تا بدانند از آنان هم حمایت می شود.

-چه پیشنهادی برای بهبود وضع کتابخانه های عمومی دارید؟

جذب نیروهای دلسوز و باانگیزه، همچنین گسترش فضاها و امکانات کتابخانه ها و به روزرسانی تجهیزات از ضروریات کتابخانه ها هست. با رفع این مشکلات بهتر می توان خدمات رسانی داشت.

-نقش کتابخانه در ارتقاء و پیشرفت جامعه چیست؟

به نظر من کتابخانه ها با توجه به این که هم دارای اصلی ترین منبع یعنی کتاب هست و اینکه پاتوق فرهنگی هستند، مهمترین نقش در پیشرفت جوامع را دارند و با تعامل با مدارس و دانشگاهها و مراکز فرهنگی می توانند از لحاظ علمی و فرهنگی و اجتماعی جامعه را به توسعه هرچه بیشتر سوق دهند.

– دیدگاه شما در مورد منزلت کتابداری چیست و به نظر شما چه جایگاهی در جامعه دارد؟

در گذشته جامعه شناخت مناسبی از کتابدران و کتابخانه ها نداشت اما اکنون این شناخت بیشتر شده . هرچند همچنان احتیاج به کار بیشتری دارد، خصوصا رسانه های گروهی باید بیشتر کتابداران را به جامعه بشناسانند. همچنان بیشتر افراد نمی دانند کتابداران چه کسانی هستند و چه فعالیت هایی دارند.

-آیا شما هم اعتقاد دارید علت ضعف این رشته در ایران به خاطر زنانه بودن رشته است؟

شاید به علت اینکه کتابداران با همه اقشار خصوصا کودکان و نوجوانان سروکار دارند، برای آقایان سخت باشد که بخواهند با یک کودک، کودکانه برخورد کنند. اما امروزه همانطور که معلمان ابتدایی مرد داریم، پس کتابدار هم می توانیم داشته باشیم. این شغل ظرافت های خاصی دارد و به همین خاطر رغبت خانمها به این شغل بیشتر است و با تلاشی که کتابداران دارند، می توانند مشکلات آن را برطرف نمایند. به نظرم ضعف خیلی زیادی ندارد و مثل بقیه مشاغل کمبودها و مشکلاتی هست که باز هم ناشناخته بودن آن می تواند عامل مهمی باشد.

-یک کتابدار چه ویژگی هایی باید داشته باشد ؟

به نظرم اولین و مهم ترین ویژگی یک کتابدار علاقه به کتابداری است. اگه علاقه نباشد دلسوزی نیست و دنبال مطالعه و ارتقای شغل خود نخواهد رفت. کتابدار باید با دلسوزی و علاقه به شغل خود بپردازد. سعی در کسب علم و مطالعه جهت ارتقای شغل خود نماید و  داشتن روابط عمومی بالا نیز بسیار مهم است تا بتواند مخاطبان را جذب کتابخانه نماید. همچنین کتابداران باید به کسب علوم و مهارتهای مختلف بپردازند. به اصطلاح آچار فرانسه شوند. من خودم مجری برنامه ها می شوم، عکس میگیرم، نقاشی و کاردستی و قصه گویی و … را خودم انجام و آموزش می دهم. گاهی آچار و پیچ گوشتی هم دست می گیرم.

– چه توصیه ای برای سایر کتابداران دارید تا نمونه باشند ؟

این شغل دوست داشتنی است، دوستش داشته باشید. از شغل خود لذت ببرید، مهارت های مختلف را کسب نمایید و سعی کنید با توجه به نیاز مخاطبان به آنان خدمات ارائه دهید. از کتابخانه بیرون بروید، مخاطبان در مدارس، دانشگاهها و مساجد و دیگر گروهها هستند، باید کتابخانه و خدماتش را به آنان نشان دهیم. خودمان هم باید اهل مطالعه باشیم.

–  کتابداری استان را در مقایسه با سایر نقاط ایران در چه مقامی می‌بینید؟

استان سمنان از استانهای فرهنگی است. ما کتابداران نمونه بسیار داریم. استان سمنان هرسال نمونه کشوری داشته، چون کتابداران مهربان و دلسوزی داریم. فقط همه ما احتیاج به حمایت دیگر مسئولین و ارگانها داریم.

-تعریفتان از کتاب و کتابخوانی چیست ؟

کتاب دوست تنهایی نیست، دوست همیشگی است. آقای محمدرضا شرفی خبوشان کتابی دارند به نام بی کتابی که در این کتاب به زیبایی کتاب و کتابخانه را توصیف نموده اند. من هم مثل شخصیت اصلی کتاب ایشان می گویم کتاب مثل یک موجود زنده است. می شود خیلی دوستش داشت.

-نقش و اهمیت کتاب در جوامع بشری چیست ؟

همه پیشرفت ها از مطالعه حاصل می شود. اگر می خواهیم بهترین ها را داشته باشیم باید کتاب را در اولین اولویت ها قرار دهیم.

– به نظر شما در حال حاضر کتاب از چه جایگاهی برخوردار است ؟

جایگاه کتاب بهتر شده، اما همچنان نیاز دارد که به عنوان ضرورت زندگی نشان داده شود. افراد تاثیرگذار همچون شخصیت های مورد علاقه مردم، باید به معرفی کتاب بپردازند تا فرهنگ مطالعه ترویج یابد. ضرورت مطالعه هنوز در بین اقشار مختلف مشخص نشده.

-از دید شما بهترین کتاب ادبى چه ویژگى‏هایى باید داشته باشد؟

به نظرم باید در حالی که از کلمات و جملات ادبی فاخر و مناسب استفاده می نماید، برای خواندن ساده باشد تا افراد زیادی با سطح تحصیلات متفاوت بتوانند بخوانند و از خواندن آن لذت ببرند. در عین رعایت اصول ادبی به دنبال انعکاس یا نشر یک پیام خوب به جامعه باشد. مثل کتابهای سید مهدی شجاعی، رضا امیرخانی و …

-استقبال مردم منطقه شما از کتاب و کتاب‌خوانی چگونه است؟

هنوز ضرورت مطالعه آنچنان که باید احساس نشده. کتاب درسی کتاب مهم تلقی می شود در حالیکه خیلی از اطلاعات را باید از کتابهای غیر درسی به دست آورد، از کتابها نه از جستجو در اینترنت که محدود است، چرا که کتاب اطلاعات بیشتر و مفیدتری خواهد داشت.

-کدام گروه سنی بیشتر به کتابخانه مراجعه می‌کنند؟

بیشتر کودکان و نوجوانان به کتابخانه مراجعه می نمایند که خیلی خوب است. عادت به مطالعه در کودکی تا بزرگسالی خواهد ماند. کودکان یاد می گیرند چه بخوانند و سیر مطالعاتی پیدا می نمایند و همچنین کتابهای زیادی می توانند مطالعه نمایند.

-مردم چگونه می توانند سهمی برای کتاب در سبد هزینه های خود داشته باشند؟

اگر کتاب را ضروری بدانیم دیگر فکر نمی کنیم برای هزینه آن. می گوییم ضروری است پس باید خریداری شود. در ضمن با یک هزینه کم می توان عضو کتابخانه شد و از کتابهای زیادی استفاده نمود.

-اصطلاحی هست که می‌گوید کتاب باید هلو باشد، این حرف به نظر شما یعنی چه؟

این کتاب زیبایی از سخنان مقام معظم رهبری است. حس می کنم کتاب باید از همه لحاظ هلو باشد، هم ظاهر زیبا که مخاطب را جذب نماید، هم مطالب خوب و آسان که به راحتی خواند و هم در دسترس.

-نظر شما در مورد قیمت کتاب؟

خیلی از چیزها گران هست، اما ضروری است باید خریداری شود. کتاب هم گاهی خیلی گران است. با توجه به مشکلاتی که سر راه چاپ کتاب هست اما با یک برنامه ریزی می توان مثل مواد غذایی که ضروری می دانیم خریدش را کتاب را هم بخریم.

-وضعیت استان در خصوص نشر کتاب؟-وضعیت پدیدآورندگان کتاب در استان؟

در جایگاهی نیستم که نظری در مورد این دو نظر دهم. اما نویسندگان بسیار خوبی داریم مثل سیدمهدی شجاعی، علیرضا قزوه و علی معلم دامغانی و … ناشران هم تلاش می نمایند، این وظیفه همه است که این دو گروه را معرفی نمایند.

-متاسفانه در بازارهای کتاب کشور کمتر شاهد آثار نویسندگان استان هستیم علت چیست؟ چه راهکارهایی در این خصوص پیش بینی می کنید؟

متاسفانه کتابی که توسط ناشران شهرستانی چاپ می شود مثل ناشران بزرگ تهرانی شناخته نمی شود. لازم است خود ما هم استانی ها حمایت نماییم. اما همانطور که گفتم نویسندگان بزرگ کم نداریم و انشاالله بیشتر هم خواهد شد.

-برای کتابخوان نمونه شدن چه باید کرد ؟

کتاب بخوانیم. اگر کتاب بخوانیم ایده های بسیاری به ذهنمان می رسد. در فعالیت ها و برنامه های کتابخانه ها شرکت نماییم. این فعالیت ها نه فقط برای کتابخوان نمونه شدن که برای زندگی هم مفید خواهد بود.

-نظر شما در خصوص برگزاری جشنواره های کتاب ؟

این جشنواره ها کمک بزرگی به معرفی کتاب ها می نماید. می توان با یک برنامه ریزی خوب به صورت مشارکتی بین همه ارگانها و در همه مواقع اجرا نمود به صورت منظم بدون تداخل با همدیگر.

-آخرین کتابی که مطالعه کردید؟

مرا با خودت ببر نوشته مظفر سالاری.

-نویسنده یا نویسندگان مورد علاقه شما؟

محمدرضا شرفی خبوشان، سیدمهدی شجاعی، رضا امیرخانی، حامد محقق، سجاد محقق، محمدعلی رکنی، حمیدرضا شاه آبادی.

-به عنوان یک کتابدار چه جور کتابی را برای جوانان توصیه می‌کنید؟

هر کتابی که مد می شود را نباید فکر کنیم کتاب خوب و مفیدی است. کتاب را باید خودمان دوست داشته باشیم. با توجه به علاقه خودمان کتابی انتخاب کنیم که هم جذاب باشد، هم مطالب مفیدی داشته باشد. حتی یک رمان می تواند جرقه ای در ذهن باشد برای پیشرفت.

-دوست داشتید در کدام کتابخانه باشید که الان نیستید؟

همین جایی که هستم یک روز آرزویم بود و خدا را شاکر هستم. فرقی نمی کند. هر جا باشم دوست دارم مفید باشم و مخاطبان از من راضی باشند.

-اگر کتاب نبود؟

فکر کنم انسانهای اولیه بودیم. البته احتمالا کتاب بود، فقط نوع آن فرق می کرد. مثل حالا که کتاب الکترونیک داریم ولی قطعا زندگی خسته کننده بود، اگر کتاب نبود.

-جایگاه زبان و فرهنگ مردم استان؟

استان سمنان دارای تاریخچه قوی و خوبی هست. چهره های درخشانی مثل بایزید بسطامی، منوچهری دامغانی، ابن یمین فریومدی، حاج ملاعلی حکیم سمنانی، حکیم علاءالدوله سمنانی، شیخ ابوالحسن خرقانی و … سمنانی بوده اند اما حق مطلب ادا نشده و به مردم به خوبی معرفی نشده اند.

-آیا آثاری در حال حاضر در دست انتشار یا تالیف دارید؟

خیر. ولی خیلی دوست دارم کتاب کودک بنویسم.

-نظر شما در خصوص اینترنت و ماهواره؟

اگر درست استفاده شود خیلی مفید خواهد بود، ولی گاهی بزرگترین معضل می شود. باید بیشتر در مورد روش صحیح استفاده از آنها یاد بگیریم.

-آیا اهل انتقاد هستید و عکس العمل شما در برابر انتقاد از شما؟

خودم هم خودم را نقد می کنم. فکر می کنم اگر انتقادپذیر نباشیم هیچگاه پیشرفت نخواهیم داشت.

-مشکلات شما در کتابخانه و انتظارتان از مسئولین چیست؟

حمایت بیشتر. ما به بودجه و فضا و امکانات بیشتری نیاز داریم، کمک کنند شعار کتابخانه باید پاتوق فرهنگی باشد، تحقق یابد.

-در زمان اوقات فراغت چکار می‌کنید؟

کتاب مطالعه می کنم. چون از کودکی بزرگترین تفریحی که داشتم، مطالعه بوده.

-یک بیت شعر زیبا؟

می نویسم که شب تار سحر می گردد           یک نفر مانده از این قوم که بر می گردد

– مهم‌ترین توصیه‌تان به هم‌ استانی ها چیست؟

کتاب ها منتظر شما هستند، یک سر به کتابخانه ها بزنید، قول می دهم اوقات خوبی در کتابخانه بگذرانید.

-نظرتان در خصوص روزنامه پیام استان سمنان؟

روزنامه ای برای همه اقشار. متشکرم که به مسئله کتابخوانی می پردازید. ما به حمایت رسانه ها خیلی نیاز داریم برای ترویج مطالعه.

– در پایان اگر صحبتی دارید بفرمائید.

کتابداران می خواهند کتابخوانی را ترویج دهند تا جامعه پیشرفت کند. شما هم به ما کمک کنید. متشکرم از مردم شهرم و همکارانم که همیشه همراه ما بودند.

payamgooyesemnan