یادداشت روز به قلم مهران سعادت؛

اقتصاد ایران و جهان در ۲۰۲۱

چند روزی است از شروع سال جدید میلادی می گذرد و سال ۲۰۲۲ آغاز شده است. سال ۲۰۲۱ هم برای جهان و هم برای ایران تحولات زیادی را رقم زد. بعد نیست در این نوشتار مروری بر مهمترین اتفاقات اقتصاد سیاسی ایران و جهان در سال میلادی گذشته داشته باشیم. در اوایل سال ۲۰۲۱ دولت در آمریکا تغییر یافت و جو بایدن رییس جمهور آمریکا شد و در اواخر این سال میلادی دولت جدید یعنی دولت آقای رییسی در ایران شروع به کار کرد. شاید مهمترین مسئله و چالش بین ایران و امریکا مسئله برجام بود که با کنار رفتن ترامپ و روی کار آمدن بایدن “سیاست فشار حداکثری” جای خود را به “برگشت به میز مذاکره” داد. در این سوی میدان بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران و انتخاب آقای رییسی و روابط جدید ایران با دنیا شکل گرفت. تمایل امریکا به برگشت به میز مذاکره و عدم رد ایران برای برگشت از سوی دولت سبب شد که در چند ماه منتهی به سال میلادی جدید شدت مذاکرات افزایش پیدا کند. اما این بار به جای آقای ظریف و آقای عراقچی مدیران جدید در سیاست خارجی برنامه های بین المللی را پی گرفتند. آقای دکتر امیر عبدالهیان وزیر امورخارجه دولت سیزدهم نیروی جوانی را برای ادامه مذاکرات انتخاب کرد و آقای باقری کنی هدایت تیم مذاکره کننده در دولت جدید را بر عهده گرفت.

یکی دیگر از مهمترین تحولات بین المللی برای ایران در اواخر تابستان شکل گرفت. در حوزه بین الملل ریس جمهور با شرکت در اجلاس گروه همکار های شانگهای و عضویت دائم ایران در این گروه مهم در بلوک شرق روابط نوینی را در ارتباط با روابط بین الملل شکل داد. البته تغییرات بنیادی در کشور همسایه یعنی افغانستان معادلات منطقه را پیچیده کرده است، اما دولت نشان داده افغانستان با هر دولتی برای ایران غیر قابل حل و فصل نیست و می توان به یک تعادل نسبی با حاکمان جدید افغانستان رسید. آنچه به نظر می رسد این است که دولت سیزدهم در ارتباط با روابط بین الملل حفظ مناسبات با غرب( البته نه به هر قیمتی) است و توسعه روابط با شرق به صورت گسترده است. در این چند ماهی آقای دکتر امیر عبدالهیان سکان وزارت خارجه را بر عهده گرفته است، به نظر می رسد تمایل و تبحر وزیر امور خارجه در منطقه خاور میانه و شرق بیشتر و بهتر است و دیپلماسی منطقه ای اولویت دارد.

در سال ۲۰۲۱ نیز به مانند سالهای گذشته ارزش پول ملی به شدت افت کرد و دلار جهش کرد و این یعنی مدیریت نامناسب در بانک مرکزی. یکی از روشهای تثبیت نرخ ارز حضور فعال در بازار های بین المللی و دیپلماسی اقتصادی و تجاری است. پیشنهاد می شود دولت جدید محور برنامه هفتم توسعه را دیپلماسی اقتصادی قرار دهد. دیپلماسی اقتصادی موضوعی است که اساساً در دوران پس از جنگ سرد و با گسترش فرآیند جهانی شدن به ‌عنوان یکی از ابزارهای نوین، کارآمد و قدرتمند کنش در فضای بین‌الملل در برابر دیپلماسی سنتی قرار گرفته است. در حال حاضر دیپلماسی تجاری می تواند یک راه حل جامع برای حفظ ارزش پول ملی و رشد اقتصادی در برنامه ریزی های پیشرو در سال ۲۰۲۲ باشد.

در این میان پدیده ای با نام ایلان ماسک اقتصاد جهان و حتی اقتصادی ایران را در سال ۲۰۲۱ تحت تاثیر قرار داده است. شاید بیشترین نام در صفحه های مجازی در ایران و دنیا مربوط به نظریات، برنامه ها و دارایی های ایلان ماسک است. نمی توان ۲۰۲۱ را بدون اشاره به این شخصیت مرور کرد. بهر حال بازار رمز ارز ها و ایده های ایلان ماسک فضای اقتصادی را در دنیا و ایران را متاثر کرده است. اگر از مزایای این پدیده عبور کنیم. متاسفانه گرایش به رمز ارز ها اقتصاد ایران و بهره وری نیروی کار را به شدت کاهش می دهد و اقتصاد ایران را بیشتر دچار ضعف می کند. اول بدلیل اینکه نیروی جوان و فارغ تحصیل دانشگاهی بجای رجوع به بازار کار تخصصی به بازار رمز ارز ها و بحث ایلان ماسک روی آوردند و از سوی دیگر نیروی فعال در بخش های خصوص و دولتی به جای تمرکز روی شرح وظایف شغلی خود، در فضای بازار سهام، ارز و رمز ارز  فعال هستند و این یعنی کاهش بهره وری شدید در تولید که بعد ها اقتصاد ایران را دچار تولید شدید به لحاظ کمی و کیفی خواهد کرد. دولت بایستی در سال میلادی ۲۰۲۲ بحث بازار های کاذب مانند رمز ارز ها را سامان دهد. عدم مدیریت این فضا پیچیدگی اقتصاد ایران را دو چندان می کند.

به مانند سال ۲۰۲۰ سایه کرونا بر اقتصاد ایران و جهان محسوس بود. اما به نظر می رسد بعد از دو سال مواجه جهان با ویروس کرونا دنیا توانست در اوایل ۲۰۲۱ تا حدود زیادی این ویروس را کنترل نماید. تصاویر استادیوم های کشورهای اروپایی و حضور جمعیت در ورزشگاه ها نشان می دهد که از بحران کرونا عبور کردند و اقتصاد کشور های پیشرفته در حال باز گشت به حالت عادی است. دولت جدید در ایران نیز توانست بعد از واکسیناسیون عمومی تا حدود زیادی بحران را کنترل کند و به نظر می رشد تا پایان سال جاری شمسی و شروع سال ۱۴۰۱ کشور به حالت عادی برگردد. تقریبا سه ماه از شروع سال جدید میلادی با شروع سال جدید شمسی فرصت بازبینی، بازنگری و مدیریت حوزه اقتصادی برای دولت نوپا در ایران است. دولت جدید بهتر است با رصد و کنترل قیمت ها اقدام به تنظیم بازار برای مدیریت اقتصادی تا سال جدید بنماید تا مردم چند ماه منتهی به عید را با آرامش اقتصادی پشت سر بگذارند و سال جدید را با شادی آغاز نماید. سالی بدون کرونا با تورم حداقلی.

payamgooyesemnan