یادداشت روز به قلم علی اکبر مختاری؛

آفت های سبک مدیریت در نهادهای انقلابی

در هفته اخیر فایل صوتی از گفتگوی فرماندهان سابق سپاه در فضای رسانه ای و مجازی منتشر شدکه در آن درباره نحوه نظارت و برخورد جدی با یک تخلف در زیر مجموعه‌ اقتصادی سپاه بحث می شود و با واکنش های متفاوت و زیادی رو به رو شد. مجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از نهادهای برخاسته از انقلاب است که با رشادت و ایثار جوانان و رزمندگان به جایگاه رفیع یک نیروی نظامی مقتدر در تاریخ ایران  ارتقا یافته است و  در مراحل مختلف از حمایت کامل و بی قید و شرط حاکمیت برخوردار بوده است. این مجموعه از شیوه هدایت و راهبری خاص که دستاورد انقلاب اسلامی است و سبک مدیریت انقلابی و جهادی در ماموریت های داخلی و برون مرزی استفاده میکند. متاسفانه در برخی مقاطع اخباری از درگیر شدن عوامل این نیرو درانحرافات و مفاسد منتشر می شود که موجب خدشه دار شدن اقتدار این نیرو و بی اعتمادی جامعه میشود.

سبک مدیریت جهادی یا انقلابی از ابتدای انقلاب و با تاسیس نهاد های مختلف شکل گرفته و در دوران دفاع مقدس با حماسه و جهاد آمیخته شده و قوت گرفت. عناصرشاکلۀ فرهنگ جهادی عبارتند از: ایمان،  خداترسی، وظیفه شناسی و عزت نفس، معنویت، آرمانگرایی و داشتن اهداف بلند و مقدس، زیر پا نهادن فرهنگ مادی و مادیگرایی و در نتیجه، خدمت به مردم، جوشش و تحرّک ذاتی. در این تفکر، فرد جهادی کسی است که در برخورد با مسائل، ضمن در نظرگرفتن رضای خدا سعی میکند کار را به بهترین نحو ممکن انجام دهد. در این فرهنگ، فرد جهادی ضمن نوآوری در کارها، سعی میکند نگاه جامعه نگر نسبت به موضوعات داشته باشد تا حاصل کارش برای جامعه مفیدتر باشد. مدیریت جهادی نیز به شیوه ای از رهبری، هدایت و کنترل اشاره دارد که با همه توان موجود، بصورت غیر رسمی، انعطاف پذیر و باسرعت بالا  اعمال میگردد. در واقع به مدیریت در ساختارهای منعطف همه کاره و همه فن حریف اطلاق می شود. چنین پدیده ای در کشورهای دیگر و در درون سازما نهای رسمی بعنوان نیروی واکنش سریع تعریف می شوند  و معمولا در شرایط اضطراری و وقوع بلایای طبیعی برای کاهش میزان خسارات و افزایش سرعت  وارد عمل  می شوند.

در خصوص بهره گیری مداوم و مستمر از  سبک مدیریت جهادی و انقلابی و میزان کارایی این رویکرد از مباحث مورد مناقشه موافقان و مخالفان این سبک مدیریت می باشد.  برخی از متخصصین معتقدند با وجود دستاوردهای برجستۀ برخی از نهادها، از قبیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی، بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام،کمیتۀ امداد ، متأسفانه به تدریج و بنا به دلایلی، مبانی و پایه های این سبک از مدیریت و اداره نهادها، متزلزل و با چالشها و آسیبهایی روبه رو شده است. آسیبها و چالشهای رویکرد انقلابی و جهادی در عواملی همچون بی توجهی به مصالح عمومی،توجه به منافع شخصی، بی توجهی به ضوابط اداری در انتخاب ها و گزینش افراد و گرایش به روابط شخصی، تمرکز گرایی افراطی و سلطه بر کارکنان، کنترل مستقیم و افراطی، عدم آموزش دقیق و مستمر،گرایش به سمت گزارشهای اغراق آمیز در باره اقدامات، دوری از شایسته سالاری، حاکمیت روابط به جای ضوابط، نفوذ فرصت طلبان و سست عنصران،  ضعف نظارت و ارزشیابی، سستی در کادرسازی، عدم هماهنگی در امور و اهداف، عدم پایبندی به قانون و قانون گریزی و سانسور می توان نام برد.

نکته دیگر اینکه در برخی موارد مسئولیتهای فراقانونی با اختیارات نامحدود به برخی افراد واگذار میشود ویا افراد در رقابت درون گروهی خود برای نمایش لیاقت و شایستگی خود دچار بی انضباطی مالی و ناهنجاریهای مدیریتی میشوند. یکی از این موارد که در فایل صوتی منتشر شده بدان اشاره می شود به تامین منابع از هر طریق ممکن اشاره دارد. در واقع برای رسیدن به هدف به هر ابزاری متوسل شدن است و نمونه بارز آن  در دوران دولت نهم و دهم رئیس دولت وقت با بکارگیری واژه برادران قاچاقچی به همین نابسامانی و قانونگریزی ها در نهادهای انقلابی اشاره داشتند.

در حکومت اسلامی پایبندی به اصول و آموزه های دین و اخلاق شرط اساسی هر حرکتی است و مدیریت جهادی باید در چارچوبهای علم و اخلاق تعریف شود. میزان افزایش مفاسد و تخلفات تحت عنوان مدیریت جهادی  که در چند سال اخیر در دور زدن تحریم های یا انجام پروژه ها در شهرداری پایتخت یا دیگر امور اجرایی آثاری مخربتر از آبادانی داشته و هزینه های مادی و معنوی سنگینی بر نظام تحمیل کرده است. مدیریت جهادی بیشتر در شرایط اضطرار کارآمدی دارد و بکارگیری آن در همه ازمنه و امکنه ضرورت ندارد. بهره گیری از چنین روشهایی باید با نظارت حداکثری باشد و کارآمدی آن هنگامی آشکار میشود که سود و زیان آن در مقایسه و تطبیق با دیگر سبکهای مدیریت و رهبری قرار گیرد.

payamgooyesemnan