یادداشت روز به قلم علی اکبر مختاری؛

از گفتار درمانی تا مناسک درمانی !!

در ایران به جهت برجسته بودند فرهنگ نقلی و جایگاه ویژه ای که خطابه ومنبر و وعظ دارد همیشه واعظان و سخنرانان  جایگاه ویژه ای نزد مردم داشته اند. به همین جهت یکی از مراسماتی که در دوره جمهوری اسلامی نهادینه شده است حضور مسئولین ارشد نظام در جمع توده های مردم و ایراد سخنرانی است.  معمولا این مراسم با بحث از مسائل سیاسی روز و تبیین شرارتهای دشمنان، طرح مشکلات و مسائل داخلی و برنامه ها و خدمات دولت و دستگاههای مسئول ادامه می یابد. اگرچه چنین برنامه هایی موجب نزدیکی حاکمان با مردم میشود و سزاوار است گفتگو و دیالوگ بین مردم و مسئولین برقرار گردد و حرفها و رنجهای مردم شنیده شود، شوربختانه چنین مراسماتی یک جانبه بوده و  در این برنامه همیشه مردم مخاطب هستند و نهایتا  با تهیه نامه و تقاضای کتبی درخواستها میتوانند مشکلات خود را مطرح کنند و همیشه گفتار درمانی با سخنرانی و امید بخشی به آینده ای زیبا  در دستور کار قرار دارد. چنین شرایطی در همه دولتها تکرار شده است و به یک سنت دائمی تبدیل شده است و بسیاری از قول و  وعده هایی که مسئولین قوای سه گانه بخصوص روسای دولت در جمع عظیم مردم یا در محافل گروهی و صنفی متعهد شده اند هرگز اجرایی نشده است و این روند در دراز مدت لطمات جبران ناپذیری بر اعتماد سیاسی فی مابین وارد کرده است. لذا حضور مسئولین در جمع مردم و برنامه سخنرانی دیگر چندان اهمیت و جایگاهی ندارد و گفتار درمانی مسئولین به سوژه طنز و شوخی  تبدیل شده است و امری منفی قلمداد میشود. در جریان بحران سیل اخیر که بخشهایی از ایران را درگیر کرده بود و تلفات جانی و مالی زیادی داشت حضور رئیس جمهور در جمع سیل زدگان فیروزکوه و ایراد سخنرانی موجب نتیجه عکس شد یعنی متوقف کردن مردم محلی و ماموران امدادی و سخنرانی در شرایط بحرانی و اضطراری موجب عصبانیت و خشمگین شدن مخاطبان شد و افراد فریاد میکشیدند که بجای سخنرانی بما کمک کنید از فرصت استفاده کنیم و به نجات افراد مدفون شده بپردازیم. با این توصیف عادت به سخنرانی مسئولین و مستمع بودن همیشگی مردم و عدم توجه به شرایط محیطی موجب شده  گاها گفتار درمانی نه تنها گره ای نمی گشاید بلکه  بلای جان مردم بوده و به جز فرصت سوزی ثمره ای ندارد.

اخیرا رئیس جمهور در دیدار با جمعی از فعالان برگزاری راهپیمایی اربعین در تشریح ویژگی‌های مراسم عظیم اربعین حسینی گفته است :این مراسم یکی از جلوه‌های بروز و ظهور جهانی باورمندان به حضرت سیدالشهدا و جبهه مقاومت است و یقین دارم بسیاری از مسایل به برکت اجتماع عظیم اربعین حل خواهد شد.

مفهوم و معنای دقیق این جمله که مسائل ما با اجتماع و پیاده روی اربعین حل می شود به طور دقیق مشخص نیست و اینگونه اظهارات در واقع استفاده از شور و حال اجرای مناسک در فرهنگ شیعه برای فرار از مشکلات و کمبودها تلقی میشود در واقع دولت سیزدهم از گفتار درمانی به مناسک درمانی پناه برده است و قصد دارد با برجسته کردن شور و اشتیاق حضور عزاداران در مراسم اربعین  پوشش موقتی بر گرفتاریها و مشکلات داخلی داشته باشد.

در همه ادیان و فرق مذهبی  در کنار اعتقادات و اخلاقیات، اموری به عنوان مناسک مذهبی وجود دارد که در سیر تاریخی آن ادیان به صورت مراسمات خاص و در روزهای معینی از سال توسط توده مردم اجرا میشود. این مناسک در دوره هایی به سبب حوادث و تحولاتی تغییر کرده فربه میشود و یا در دوره ای نحیف شده و به دست فراموشی سپرده میشود. مراسم پیاده روی اربعین نیز از این گونه مناسک در مذهب شیعه است که در چند سال اخیر به سرعت در ایران و کشورهای همسایه ترویج یافته و یکی از باشکوهترین مراسم مذهبی شیعه در جهان تبدیل شده است. اگر چه این مراسم اهمیت و جایگاه خاص خود را دارد ولی  با جمع شدن سیل عظیمی از شیعیان جهان در یک فضا و مکان مقدس هیچگاه مشکلات سیاسی و اقتصادی ایران حل نمیشود. مردم با شرکت در پیاده روی و رها شدن موقت از درد و رنج معیشت و مشکلات شاید طی یک هفته از فشارهزینه های زندگی رهایی یابند ولی پس از آن باید چه کنند؟ تحریک عواطف جامعه مذهبی و ایجاد  شور و هیجان و مناسک درمانی  نسخه هایی موقت است برای حکمرانی مطلوب و کاستن رنج شهروندان و رهایی از مشکلات و مصائب باید برنامه ریزی و هدف مشخص داشت و تصمیم درست گرفت.

payamgooyesemnan