یادداشت روز به قلم مهران سعادت؛

بانک مرکزی و تلاش برای کنترل ارز و ایجاد تعادل اقتصادی

بلاخره وعده دولت در آبان ماه به سر منزل رسید. دولت بعد از کلی اطلاع رسانی در خصوص افزایش یک میلیون تومنی حقوق کارمندان و حقوق بگیران و بازنشستگان در ماه آبان به صورت عملیاتی حقوق ها را افزایش داد. در میان این در طول ماه های تورم شدیدی که امسال ایجاد شده بود که در نوع خود کم نظیر بود. گرچه این یک میلیون تومن خیلی کارساز نیست اما بهر حال شاید بخشی کوچکی از هزینه های رو به افزایش خانوار را پوشش  بدهد و مردم را  امیدوار نگه دارد تا انشالله تا در سال آتی افزایش مجدد حقوق ها سبب جبران تورم شود. این در حالی است که خانوار ها نگران افزایش مجدد قیمت ها  در ایام باقی مانده از سال هستند. در روز های گذشته افزایش نرخ ارز به مرز ۳۷ تومن وضعیت اقتصادی را نگران کننده کرد. صف های متعدد و بعضا طولانی در مقابل صرافی ها نشان از افزایش قیمت ارز در روز های آتی دارد. بانک مرکزی به عنوان مهمترین نهاد مالی بهتر است اقدامی عاجل و موثر برای آرام کردن بازار ارز انجام دهد تا مرجعت سیاست گذاری  پولی و ارزی را بین مردم حفظ نماید.

بانک مرکزی با هدف گسترش و تسهیل ابزارهای مالی در شبکه بانکی کشور اقدام به انتشار اوراق ریالی مبتنی بر ارز (دلار) با عاملیت بانکی کرده است. طرح ارائه شده به این دلیل حائز اهمیت است که یکی از عوامل مخل و التهاب زا در بازار ارز، یعنی تقاضای سفته بازی را خنثی می کند. با توجه به فشار تحریم و تبعات آن بر اقتصاد ایران، تقاضاهای غیرواقعی که بر مبنای نیاز افراد، سازمان ها و شرکت ها ایجاد شده بسیار افزایش یافته است؛ به همین دلیل برخی مردم عادی که جزو فعالان اقتصادی نیستند و به خرید و داشتن ارز و دلار نیاز ندارند، متقاضی ارز شده اند و برای حفظ ارزش دارایی خود به خرید ارز اقدام می کنند. بانک مرکزی علاوه بر تضمین ارزش پول ملی افرادی که نگران هستند یا کسانی که برای کسب سود، ارز خرید و فروش می کنند (که البته به التهابات مقطعی در بازار و نرخ ارز منجر می شود) قصد دارد مانع افزایش تقاضا و التهابات جدید ارزی شود. بانک مرکزی با طرح انتشار اوراق ریالی مبتنی بر دلار ابزارهایی در اختیار متقاضیان سفته بازی قرار می دهد تا به جای ورود به بازار و خرید و فروش ارز، با تبدیل دارایی های ارزی و استفاده از ابزارهای مالی جدید نسبت به حفظ ارزش پول و مال خود در آینده مطمئن شوند. ازجمله دیگر ثمرات طرح این است که بانک مرکزی در آرامش حاکم بر بازار ارز می تواند تقاضای کاذب را از چرخه خارج کند و با استفاده از این حربه مناسب به نیازهای واقعی ارز پاسخ بگوید.

با توجه به اینکه نقدینگی ریالی موجود در جامعه به افزایش تورم منجر می شود، با افزایش تقاضای دلار اعم از کاذب یا حقیقی، نرخ دلار روند صعودی می گیرد؛ به همین دلیل بانک مرکزی قصد دارد دلارهای کاذب را از چرخه بازار خارج کند تا با اعطای اوراق ریال به مردم، علاوه بر افزایش ذخایر ارزی کشور، بازار را مدیریت کند. بانک مرکزی با این طرح می تواند در شرایط آرام ارزی دلارهای ذخیره شده را وارد بازار کند تا مدیریت موازی در کنار بازار ارز شکل داده شود. شاید مهمترین و سیاسی‌ترین متغیر اقتصادی ارز است، به‌طوری که برخی معتقدند نرخ ارز بیش از اینکه متغیری اقتصادی باشد متغیر سیاسی است. بنابراین طبیعتا تحولات و تصمیم‌گیری‌های سیاسی بر روی آن تأثیرگذار است. نکته منفی چنین تأثیرپذیری این است که وقتی نرخ ارز تغییر پیدا می‌کند به‌خصوص زمان افزایش قیمت افزایش بر روی تورم و قیمت کالا تأثیر می‌گذارد بنابراین بسیاری از کشورها سعی می‌کنند نرخ ارز را دچار تحول سیاسی نکنند تا در فضایی آرام برنامه‌ریزی خود را برای اقتصاد انجام دهند. نرخ ارز مانند بسیاری از متغیرها روبه رشد است یعنی میزان افزایش آن بیشتر از کاهش است بنابراین حتی اگر توافق کامل هم انجام بشود در بهترین حالت ممکن است بین پنج هزار تومان (یا در حالت فعلی خوشبینانه) ۱۰ هزار تومان کاهش پیدا کند به‌طور مثال احتمالا قیمت ارزی که امروز ۳۰ هزار تومان است، ۲۵ یا ۲۳ هزار تومان شود ضمن آنکه بازگشت نرخ ارز به قیمت‌های پنج یا ۱۰ هزار تومان غیرممکن است.

از سوی دیگر با کوچک‌ترین تحول امکان رشد نرخ ارز زیاد است یعنی ممکن است ۵۰،۴۰ هزار تومان شود یا حتی بیشتر و در این میان برجام نقشی کلیدی دارد و اگر محقق شود شاید امسال قیمت ارز بین ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان دیده شود اما براساس شرایط پیش آمده که برجام در خاموشی است احتمالا بین ۳۰ تا ۳۵ و حتی بیشتر باشد. بر اساس برآوردی که انجام داده‌ام در حال حاضر قیمت واقعی ارز ۵۰ هزار تومان است و دیر یا زود قیمت اسمی بازار به قیمت واقعی آن نزدیک می‌شود یعنی افزایش قیمتی رخ نمی‌دهد بلکه قیمت ارز به قیمت واقعی خود می‌رسد بنابراین پیش‌بینی اینکه ممکن است در سال جاری یا سال آینده این اعداد و ارقام اتفاق افتد درغیراین‌صورت به این معناست که به‌صورت تصنعی پایین می‌آید اما به هر حال قیمت ارز به این عدد می‌رسد و طبیعتا ممکن است برنامه‌های اقتصادی دولت و شرایط رفاه را تحت تأثیر قرار دهد. در این میان بانک مرکزی بهتر است هدف گذاری خود را بر تعدیل تدیریجی نرخ ارز در طول زمان نماید تا افزایش جهشی ارز سبب بهم ریختگی در قیمت های نسبی و بهم خوردن فضای اقتصادی نگردد. امروز نقش بانک مرکزی در ایجاد امنیت اقتصادی کم از سایر نهاد های امنیتی نیست. تعادل در مدیریت پولی و ارزی می تواند وضعیت اقتصادی در سال آتی را بهبود ببخشد

payamgooyesemnan