یادداشت روز به قلم محمود صوفی آبادی؛

آسیب شناسی رسانه های اجتماعی

مجازی شدن آموزش در مدارس و دانشگاهها در دو سال گذشته اهمیت رسانه های مجازی و فضای سایبری را بیش از گذشته معلوم و برجسته نمود . شبکه های اجتماعی فرصت های جدیدی را در امر ارتباطات ، اشتراک گذاری و آموزش در اختیار جامعه قرار داده اند . بعلاوه نقش و کارکرد رسانه های مجازی در حوادث اخیر ، ضرورت توجه به جایگاه و آثار رسانه های اجتماعی را دو چندان کرده است .

شبکه های اجتماعی همچون شمشیری دو لبه ، تاثیرات مثبت و منفی بر جامعه و قشر نوجوان و جوان می گذارند .

از آثار مثبت رسانه های مجازی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• انتشار سریع اخبار و اطلاعات
• آشنایی با دوستان جدید و افراد موفق و گفتگو و اشتراک گذاشتن تجربیات
• بروز رسانی اطلاعات علمی و پی جویی مقالات علمی و پژوهشی
• کسب و کارهای مجازی و تجارت الکترونیکی و اشتغال و تبلیغات
• آموزشهای مجازی
• سرگرمی و اوقات فراغت و تفریح
• دولت الکترونیک و بهره مندی از خدمات الکترونیکی
• افزایش ارتباطات خانوادگی و تعاملات اجتماعی و مشارکت های اجتماعی
• دسترسی به منابع گسترده اطلاعاتی و منابع مفید و دانش افزایی
• برجسته کردن مشکلات جامعه و انتقال سریع آن به مسئولین و تقویت روحیه مطالبه گری

شبکه های اجتماعی تاثیرات منفی نیز دارند این تاثیرات جامعه ، خانواده ، سبک زندگی و . . . را دربرمی گیرد . با توجه به اینکه اکثر کاربران در فضای مجازی را جوانان تشکیل می دهند ، لذا نوجوانان و جوانان بیشتر در معرض آسیب های ناشی از رسانه های اجتماعی هستند . البته تاثیر منفی رسانه های اجتماعی بیشتر تابع نوع استفاده از آن میزان استفاده ، چگونگی دسترسی به آنها ، میزان وابستگی به فضای مجازی ، میزان رضایت حاصله از استفاده از آنها و سایر متغیرها مثل سن ، جنسیت ، تحصیلات می باشد .

در اینجا به اختصار به آثار منفی رسانه های اجتماعی اشاره می کنیم :

• تبدیل فضای مجازی به ارزش و احساس نیاز کاذب به آن
• تغییر در هویت فرهنگی جوانان و باورها و اعتقادات نسل جوان
• مشکلات فردی از قبیل : اختلالات جسمی حرکتی ، مشکلات بینایی ، چاقی ، مشکلات تحصیلی ، مشکلات خواب ، افسردگی و اضطراب ناشی از اعتیاد به اینترنت
• تغییر در سبک زندگی و ایجاد گرایش به سبک زندگی غیربومی و مدگرایی
• انتشار اخبار نادرست و غیرواقعی و شایعه پراکنی
• کلاهبرداری های اینترنتی و مزاحمتهای سایبری
• سوءاستفاده از اطلاعات شخصی و نقض حریم خصوصی افراد
• ایجاد ردپای دیجیتالی
• تاثیر بر روشهای تربیتی
• ایجاد رفتارهای پرخطر جنسی
• اختلال در یادگیری و استقلال فکری و تمرکز
• بحران هویت و سلامت بلوغ و سلامت روان
• ترویج مصرف گرایی و خشونت ، انزوا طلبی اجتماعی و خیانت اینترنتی
• تبلیغات هدفمند و ایجاد محتوا
• مشکل در ایجاد ارتباط در دنیای واقعی
• کاهش تحرک و فعالیت های بدنی و تحمیل عادات غلط و اتلاف وقت
• صمیمیت کاذب در شبکه های اجتماعی و آرمان گرایی کاذب

و اما راهکارهای مقابله با تاثیرات منفی شبکه های اجتماعی :

• افزایش و توسعه سواد رسانه ای
• رعایت احتیاط در استفاده از شبکه های مجازی
• مدیریت زمان ، استفاده متعادل و مناسب از رسانه های اجتماعی
• انتخاب آگاهانه و برنامه ریزی شده توسط کاربران
• عدم جایگزینی زندگی واقعی با رسانه های اجتماعی
• آشنایی و شناخت آسیب های فردی ، روانی و اجتماعی و اخلاقی و فرهنگی فضای مجازی
• ایجاد و گسترش شبکه های اجتماعی سالم و مفید
• آموزش و فرهنگ سازی
• فراهم کردن بستر و فضای امن و سالم برای کودکان و نوجوانان
• نیاز به خانه تکانی در فضای مجازی
• برنامه ریزی برای اوقات فراغت دانش آموزان و دانشجویان
• حذف پیامهای کاربران ناشناس و خودداری از بازنشر پیامها
• پرهیز از ارسال اطلاعات محرمانه در فضای مجازی
• لزوم رده بندی سنی و موضوعی تولیدات رسانه ای در فضای سایبری
• آگاهی بخشی پلیس سایبری در مورد انواع جرائم رایانه ای
• استفاده از زبان هنر با موضوع فضای مجازی
• برگزاری همایش های تخصصی و استفاده از نظرات کارشناسی
• حمایت از شبکه های اجتماعی داخلی و بومی در تولید محتوا
• ترویج بازی ها و سرگرمی های گروهی و ارتباطات بیرونی
• استفاده از ابزار کنترل توسط والدین و برنامه ریزی و نظارت
• آموزش خودمراقبتی در فضای مجازی
• فعال سازی قابلیت جستجوی ایمن و استفاده از نرم افزارهای کنترل
• الگودهی و ارائه جایگزین ها برای کودکان و نوجوانان

و نکته پایانی اینکه به کاربستن راهکارهای گفته شده بویژه آموزش و فرهنگ سازی و آگاه سازی بهترین روش برای کنترل فضای مجازی است و به نظر کارشناسان حوزه فضای مجازی ، فیلترینگ پاسخگو نیست . بایستی از تولیدات ارزشمند در شبکه های اجتماعی حمایت و استقبال شود . استفاده بهینه از ظرفیتهای کاربران داخلی برای تولید محتواهای فرهنگی و ارزشی ، هم افزایی دولتی و غیردولتی در افزایش سواد رسانه ای جهت حضور در شبکه های اجتماعی ، نصب برنامه ها و ابزارها بر روی سیستم ها به منظور تامین سلامت فضای مجازی ، ضابطه مند کردن زمان و نحوه استفاده از اینترنت و وبگردی ، توجه به سرگرمی های سالم خارج از فضای مجازی و ارتباطات دنیای واقعی ، حذف اپلیکیشن های اضافی و مدیریت اینترنت نیز لازم و ضروری به نظر می رسد .

payamgooyesemnan