هنرمند صنایع دستی با تلفیق هزاران طرح و نقش در آثار خود و رنگ‌آمیزی آن پایه‌هایی از عشق،معنویت،نوع دوستی،آداب و سنن و ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی را در ذهن بیننده تداعی می‌کند و آن را به نسل های بعد انتقال می‌دهد.

در یک جامعه عشایری کهن که زمینه‌های مختلفی از مذهب و فرهنگ و هنر در آن نمود دارد به وفور می توان در آن نشانه‌هایی از تاثیرات محیطی جُست.

مهدیشهر از دیرباز خواستگاه هنر”سوزن دوزی” و شماره دوزی” بوده است و زنان هنرمند عشایر ایل سنگسر در زمان فارغ شدن از کارهای روزمره تصویرهای ذهنی خلاقشان را متناسب با اقتضای زندگی عشایری بر پارچه‌ها نقش می‌زنند و این هنر را سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال داده اند؛ هنرهایی که زمانی برپارچه هایی چون چَپ پَر( نوعی پارچه با قدمت ۵۰۰ سال برای تهیه لباس عشایر سنگسر) سَرگیرا( چادر سر) پَش دسمال( دستمال سر سفره) مَسکِنِه(شال سر ۳ متری) نقش می‌بست و حالا به فراخور زمان و تغییر نیازها بر جهیزیه دختران، پرده، رومیزی، رو بالشی، تزئینات لباس و .. خودنمایی می کند.

بعد ازگذراز کوچه های پرفراز و نشیب شهرمهدیشهر در ۱۶ کیلومتری شمال شهر سمنان به خانه‌ای می رسیم که بر سردر آن تابلویی با عنوان” میراث مَستَنِه” جلب توجه می کند؛ مجموعه‌ای حدود ۵۰ متر که قسمت‌های دیگر با آویختن چادرهایی ازدست بافته‌های سنتی این شهر، جدا شده اند.

وجود وسایل مختلف ازظروف مسی قدیمی، تزئینات قدیمی از جنس مس، ابزار کار گلیم‌بافی و قالی‌بافی، ابزارهای سنتی چرخ بافی و جاجیم بافی، پارچه‌های قدیمی از جنس پشم شتر، قالیچه و گلیم‌های رنگارنگ، پارچه‌های رنگارنگ شماره دوزی شده، کتاب‌های ادعیه و چادرهای نماز در کنار برخی وسایل زندگی امروزی، نشان از چند کاره بودن این مجموعه مسکونی است.

بعد از گپ و گفتی کوتاه با فاطمه پاکدامن صاحب این مجموعه، در می‌یابیم که اینجا “خانه ای است از جنس هنر”، خانه‌ای که تنها به اهالی آن تعلق ندارد و رفت و آمدهای گاه و بی‌گاه مراجعان، آرامش را از اهالی آن سلب می‌کند. اما همچنان جدال بانوی مهدیشهری برای نفس‌های به شماره افتاده “شماره دوزی” و احیای هنر ۵۰۰ ساله دراین شهر ادامه دارد.

“میراث مستنه” مجموعه‌ای با کاربری های مختلف

بعد از چند دقیقه گفت‌وگو با صاحبخانه در می‌یابیم که این موزه ابتدا در آب انبار مهدیشهر بوده و بعد از ناپدید شدن برخی وسایل سنتی مجبور شده است آن را به محل زندگی‌اش انتقال دهد؛ آن وسایل سنتی آویخته بر دیوار میراث به جا مانده از گذشتگان است، کارگاه‌های گلیم و قالی، ابزار کار آموزش هنرجویان و چادرهای نماز و کتاب‌های ادعیه برای برگزاری روضه خوانی در ماه‌های محرم و صفر و برپایی نماز امام زمان(عج) در این مکان است.

می خواهم هنرم ماندگار شود

بانوی هنرمند مهدیشهری که به گفته خود ۸۰ نوع هنر از قبیل: شماره دوزی، گلیم بافی، قلاب بافی، تیکه دوزی،جاجیم بافی،سرگیرا بافی، پاپیچ بافی، کِلوار توبره، پرز و بافی و… را فرا گرفته است، می‌گوید: از ۱۲ سالگی کارم را با قالی‌بافی شروع کردم و با وجود نارضایتی خانواده برای آموختن هنرهای متعدد، بقیه هنرها را به‌طور پنهانی یاد گرفتم.

این بانوی هنرمند با آنکه هرگز مادر بزرگ‌هایش را ندیده اما می‌خواهد میراث آنها را زنده نگه دارد و به همین خاطر نام خانه موزه اش را “میراث مَستَنِه( مادر بزرگ) نهاده است. اوکه دیگر گویا دستان وچشمانش توان این‌همه ظریف‌دوزی را ندارد و از طرفی تنها آرزویش ماندگار شدن هنرش است همزمان با انجام کارهای روزمره در همین مکان به ۳۰ هنرجو به‌طور رایگان آموزش می‌دهد تا هم هنرش ماندگار شود و هم بخشی از سفارشات را به آنها بسپارد.

“فیلترینگ” مشتری‌هایم را گرفت

بیشترین سفارش‌ها شماره دوزی و گلدوزی این هنرمند صنایع‌دستی، نقش و نگار  بر روی جهیزیه دخترانی است که می‌خواهند به خانه بخت بروند، هر چند که این روزها با فیلتر شدن فضای مجازی بسیاری از مشتری‌هایش را از دست داده و بیشترین وقت خود را صرف بافت گلیم می‌کند که مشتریان بیشتری دارد.

این بانوی هنرمند پارچه هایی را در بین دست‌بافته‌هایش دارد به نام “چپ پَر”( نوعی پارچه که از چپ به راست بافته می شود) و نوع دیگری به نام”کارتی”  با قدمت ۵۰۰ ساله که جنس آن ازپشم خالص شتر یا گوسفند است ومی‌گوید: این پارچه در زمان‌های قدیم با چوب بافته می‌شده و در تهیه لباس عشایر سنگسر کاربرد داشته است.

خسته اما امیدوار

فاطمه پاکدامن که امیدوار است روزی بتواند با خرید زمین خالی کنار خانه‌اش موزه‌ای از آثار هنری و مجموعه گردشگری در آن برپا کند تاکنون نتوانسته به این خواسته‌اش جامه عمل بپوشاند و وعده‌های ناشی از بازدیدهای مکرر مسئولان شهرستانی و استانی از قبیل تهیه بلیط برای بازدید کنندگان از خانه موزه، راه به جایی نبرده و وام کمیته امداد نیز در پیچ و خم بوروکراسی اداری و ضمانت‌های بانکی، معلق مانده است.

او برای انتقال تجربیات هنری اش به آیندگان ایده‌های زیادی دارد و منتظر دست یاریگری است تا به یاری‌اش بشتابد.

بانک اطلاعاتی از هنرمندان مهدیشهر وجود ندارد

هدی طالبیان سرپرست پیگیری امور شهرستان مهدیشهر در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با ایسنا گفت: اگرچه شماره دوزی یک هنر سنتی است اما تلفیق آن با استفاده‌های مدرن امروزی در جنبه‌های تزئینی، کاربردی و حتی زیورالات مورد استفاده علاقمندان زیادی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه سال گذشته شهر مهدیشهر بعد از سال‌ها دغدغه پژوهشگران و صنعتگران صنایع دستی در حوزه هنر سوزن دوزی و شماره دوزی به عنوان یکی از دو شهر ملی در حوزه صنایع دستی استان به ثبت رسیده است، اظهار کرد: دبیرخانه این شهر ملی در شهرداری است که البته نداشتن کارشناس صنایع دستی در شهرداری یکی از نقاط ضعف رسیدگی به این حوزه است.

او برگزاری مسابقه ملی مهارت توسط فنی حرفه‌ای  تحت عنوان “مهارت سوزن دوزی” با حضور استان‌های مختلف را یکی ازراه‌های کسب اعتبار در این حوزه برشمرد و تصریح کرد: یکی از مشکلات و دغدغه‌های اصلی در خصوص این رشته چگونگی جمع‌آوری اطلاعات این هنرمندان و قرار گرفتن آنها در مجموعه مشاغل خانگی است.

طالبیان با بیان اینکه هنوز آمار دقیقی از این جامعه هدف و زیر مجموعه رشته سوزن دوزی وجود ندارد، گفت: امیدواریم در آینده بتوانیم با کمک خودِ همین هنرمندان، آنها را زیر مجموعه میراث قرار دهیم تا بتوانیم در بحث سوپر مارکتینگ، مشکلات و فروش محصولاتشان برنامه‌ریزی کنیم.

گزارش از: شهربانو خسروری- ایسنا سمنان