گزارش روز (گزارشگر: مائده شریفی)

تأثیر مطالعه در رفتارهای اجتماعی

در عصری که ازآن به عنوان  عصر تکنولوژی و ارتباطات و انفجار انتشارات یاد می کنند؛ محققان، نویسندگان، مترجمان، کتابداران، دستگاه های فرهنگی و متولیان امر تعلیم وتربیت؛ از تلاشگران دراین عرصه می باشند که در راه رشد فرهنگی و تربیت آن نقش بسیار زیادی را ایفاء می کنند. این پیشتازان فرهنگ ساز، نقش سازنده ای در جهت رهایی از شاخص های عقب ماندگی فرهنگی و پیشرفت جامعه انسانی را دارند. سرمایه و نیروی انسانی، بسترساز سرمایه های فکری و اندیشه ای در جامعه بوده که در روند رو به رشد آن می توانند با برنامه ریزی های کلان درسطح وسیع تر، نظارت دقیق وحساب شده برچالش ها و عوامل بازدارنده در جهت رشد و شکوفایی فرهنگ مطالعه، ترویج، توسعه و تعمیق آن گام بردارند. مطالعه و کتابخوانی؛ کسب دانش و علم روز، بنای آغازین و زمینه ساز توسعه و پیشرفت همه جانبه ی کشور و راه یابی ورود به دنیایی مملو از سعادت، خردورزی و آگاهی انسان هاست. هرگاه  با اهداف هدفمند ومبتنی بر خرد جمعی، هرکس در جایگاه اجتماعی خود در راستای زدودن جهل و ناآگاهی گام بردارد به همان میزان به سمت وسوی آگاهی بخشی و دانایی حرکت می کند. مطالعه چه دربخش کمی میزان و چه به لحاظ کیفی می تواند انسان های هرجامعه را به جهان دانش ومعرفت رهنمون کرده و دریچه‌های روشن همراه با بصیرت وشناخت را پیش روی او باز نماید.

جواد موسوی کیا در این باره گفت: نسل امروز با توجه به عدم برنامه ریزی صحیح واصولی در جامعه، عدم توجه خانواده ها و عدم آگاهی  و غفلت آن ها نسبت به تأثیرات شگفت انگیز مطالعه در زندگی خود وفرزندان شان، از همان اوان کودکی تلاش چندانی در راه رشد و تقویت فکری بچه ها صورت نمی گیرد، برعکس قدرت بصری آن ها به دلیل استفاده ی بیش از حد از رسانه های تصویری، استفاده ی بی رویه از تلویزیون، ماهواره، اینترنت، بازی های رایانه ای و… بیش از قدرت فکری آن ها تقویت شده و همین امر عدم گرایش به مطالعه در بین آن ها از همان آغاز زیستن شکل می گردد.

موسوی کیا در ادامه توضیح داد: نقش رسانه ها به مراتب کمرنگ تر از خانواده، آموزش وپرورش و دستگاه های مختلف اداری ست. اگر به اندازه ای که برای سایرمحصولات  ارزش قائل بوده و دراین امر به صورت جدی و مهم تبلیغات داشته باشد می تواند عامل محرکه ای در جهت رشد وشکوفایی فرهنگ کتابخوانی در خانواده ها و آحاد جامعه باشد. این موارد متعدد که گویی همه دست به دست هم داده و نادانسته و دانسته در توسعه و پیشرفت فرهنگی کشور؛ به عنوان یکی از پایه های اصلی در رشد فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی روز نادیده گرفته می شود.

وی همچنین ابراز نمود: با توجه به فضایی که ایجاد شده و بسترهای مناسبی در جهت حضور تک تک افراد، دستگاه ها و ادارات دولتی و غیردولتی می توانند در یک حرکت خیزشی اما اصولی، بلندمدت و هدفمند در این راستا گام بردارد و راه ورود به جهان رشد و ترقی را در جامعه فراهم آورند.

موسوی کیا به عوامل تأثیرگذار در رشد روند مطالعه در جامعه نیز یاد آوری کرد و گفت: خانواده؛ به عنوان عامل بسیار موثری در ایجاد نمودن عادت به مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی نقش بسزایی دارد. این نقش مهم از چگونگی محیط خانواده، آگاهی والدین و روش تربیتی آن ها، نوع نگرش و طرز تفکر حاکم برخانواده، آگاه بودن والدین و اهل مطالعه بودن آن ها،  وضعیت اقتصادی، پایگاه اجتماعی والدین، سطح سواد، میزان توانمندی و توانایی آن ها، شناخت کافی از دنیای کودک و نوجوان و شناخت نسبت به نیازهای فکری وپرورشی فرزندان خود؛ یکی از مهم ترین ارکان تأثیرگذار در روند رو به رشد سرانه مطالعه در بین فرزندان خود می باشند. طلایی ترین زمان میل وگرایش به مطالعه در کودکی شکل می گیرد که در آن میان خانواده نقش سازنده ای را عهده دار می باشد.

جواد موسوی کیا در آخر نیز توضیح داد: هرکس به سهم خود باید دراین امر کوشا باشد و این دغدغه را در خود بیافریند که در راه دانایی، توانایی وآگاهی فرزندان امروز تلاش نموده و نسل فردا را، نسلی پرورش ورشد یافته مبتنی برتفکر خرد جمعی پرورش داده، آن چنان که شایسته و بایسته حقوق حقه آن هاست.

سمیرا مولایی یکی دیگر از صاحب نظرانی بود که دراین باره گفت: مطالعه یکی از مهم‌ترین مهارت‌های به دست آمده‌ای است که زمینه‌ موفقیت و سرگرمی را برای هر فردی در زندگی‌اش به ارمغان می‌آورد. این بدان خاطر است که از یک سو مطالعه بخش کامل کننده حیات فردی و عملی هر کدام از ما به شمار می‌رود و کلید دستیابی به علوم و معارف مختلف است و از دیگر سو دین اسلام در اولین آیه‌ای که بر پیامبر بزرگوارمان نازل شده ما را به فراگیری آن می‌خواند.

مولایی توضیح داد: می‌گویند مطالعه و یادگیری ابزاری است برای بهره مندی از یک زندگی مطلوب و این حقیقتی است غیر قابل انکار؛ اما انسان برای اینکه کامل شود، باید زندگی کند، بجنگد، شادی و غم و درد را بیازماید و محبت و همدردی را احساس کند. بله، راست است که دانستن، مطالعه و یادگیری از طریق خواندن برای کسب تجربه سودمند است. اما این‌ها ‌همه نمی‌توانند جانشین زندگی شوند، بلکه می‌توانند زندگی را  پربارتر و شیرینتر کند و وقتی افسرده، کسل و ناامیدیم، مطالعه یک کتاب خوب می‌تواند به زندگی ما معنی و هدف ببخشد و زمانی که زندگی تلخ است و سختی فراوان، خواندن یک فصل کتاب قادر است ساعتی تلخی‌ها و سختی‌ها را از یادمان ببرد و یا حداقل مشکلات ما را در دیدگاه تازه‌ای قرار بدهد تا بتوانیم راه حلی برای آنها پیدا کنیم.

وی اظهار داشت: خوشبختانه امروز در کشور ما برای کودکان و نوجوانان، کتاب به صورت یک نیاز شناخته شده درآمده است. والدین و معلمان باید به این مهم توجه داشته باشند که تنها از راه مدرسه و کتاب‌های درسی نمی‌توان کودکان و نوجوانان را برای موفقیت در حل مشکلات گوناگون و پیچیده زندگی مهیا ساخت، چرا که کتاب ها همواره مطالبی درباره زندگی اند، نه خود زندگی و از طرف دیگر کودکان و نوجوانان به مطالعه کتاب‌های غیر درسی بیش از کتاب‌های درسی علاقه نشان می‌دهند و همین علاقه موجب استقبال شدید ایشان از کتاب های آزاد می‌شود. این نوع کتاب‌هاست که کودکان را در حل مسائل و مشکلات شخصی در جهات مختلف کمک می‌کند، اطلاعات آن‌ها را درباره محیط‌های گوناگون افزایش می‌دهد و ساعات فراغت و بیکاری آنان را سود بخش‌تر و پربارتر می‌نماید.

مولایی خاطرنشان کرد: کودکان و نوجوانان با خواندن کتاب ها ونشریات، سازگاری عاطفی و اجتماعی خود را بهتر رشد و گسترش می‌دهند. شعر و ادبیات کودک موظف است آهسته، آهسته و طی زمان، واقعیت‌هایی چون تولد مرگ  غم  شادی رنج  عشق و نفرت را با تمام ابعادش بیاموزد و در این شناساندن اما هرگز از حد تعادل نباید دور شوند. شعر و قصه نیز چون دیگر مقوله‌های هنری همواره جلوه‌گاه نیازها، آرزوها، عواطف و احساسات آدمی بوده است. در این میان احساسات کودکان آنقدر لطیف و صمیمی است که گاه با خواندن شعری زیبا به دنیای خیال پرواز می‌کنند یا با شنیدن قصه‌ای به سرزمین‌های دور قدم می‌گذارند. کودکان  از طریق کتاب‌هایی که می‌خوانند یا شعرها و قصه‌هایی که می‌شنوند، بینش و اطلاعات وسیعتری می‌یابند و در همین مسیر، هوشیار، دارای اعتماد به نفس و مسلط به دنیای اطراف خود می‌شوند.

وی یادآور شد: متاسفانه در کشور ما، به رغم وجود گنجینه‌های علم ومعرفت، داستان‌ها و افسانه‌های آموزنده و زیبا، اولیا و مربیان بیشترین وقت را صرف مسائل آموزشی می‌کنند و دانش آموزان نیز در خانه و در مدرسه، اغلب اوقات فراغت خود را صرف یادگیری های غیر فعال، سختی و خشکی دروس و همچنین اضطراب امتحان و نمره می‌کنند. اینجاست که از پرورش انسان‌های خلاق و مبتکر و کارآمد باز می‌مانیم.

مولایی در آخر به عنوان راهکار نیز توصیه کرد: ایجاد فرصت های فرهنگی، بسترساز و تأثیرگذار جهت رسیدن به رشد مطلوب فرهنگ مطالعه، نیاز به همتی مضاعف و خیزشی برآمده از حس نوع دوستی و فرهنگ پروری دارد که همه انسان های جامعه از خانواده گرفته تا نهادها ودستگاه های دولتی و غیردولتی، مسئولان امر و مدیریت های کلان استان  با پشتوانه ای محکم و کارآمد به نام دولت؛ باید زحمت این مهم را اصولی، علمی و برنامه ریزی شده به جان خریده و در این راستا گام های جدی برداشته شود.

ابراهیم مرادی یکی دیگر از همشهریان در این خصوص عنوان نمود: کتاب و گسترش فرهنگ کتابخوانی همواره و در همه زمان ها نقش شایان توجهی در ارتقای سطح دانش و فرهنگ جامعه داشته است و دارد اما باید به این نکته توجه داشت که نمی توان تاثیر مطالعه را به سرعت در رفتارهای مردم مشاهده کرد. به طور کلی رفتارهای فرهنگی و کتابخوانی جزو مجموعه فعالیت های فرایندی محسوب می شوند که از زمان آغاز مطالعه، ارتباط برقرار کردن و در نهایت تاثیر گذاری آن، مجموعه تغییرهایی زمانبر را سپری می کند. بنابراین جامعه ای که با مطالعه فاصله گرفته باشد، نمی تواند با افزایش سرانه مطالعه به دو یا سه دقیقه به سرعت به نتیجه مورد نظر و ارتقای سطح دانش جامعه دست یابد و تغییرهای ملموسی را احساس کند.

این شهروند در ادامه گفت: نیازی به تغییر اولویت های جامعه برای انتخاب نوع دیگری از کتاب وجود ندارد چون ادبیات ایران بسیار غنی و برآیند و محصول حکمت تفکر و اندیشه است، این نوشته ها از ژرفای عمیقی بهره می برند و مطالبی بی معنا و بی پایه نیستند؛ این دست کتاب ها همگی راوی معنای خاصی برای خوانندگان هستند که آموزه های مهمی را برای مردم به ارمغان می آورند. بنابراین به جرات می توان گفت موضوع های ادبی و تاریخ در دیگر کشورها نیز جزو بالاترین رده های مطالعه قرار دارند و این علاقمندی امر اشتباهی نیست که نیاز به تغییر داشته باشد.

مرادی با تاکید بر اینکه نگاهی به آمارهای جهانی نشان می دهد که استقبال از کتاب های دیجیتال روند رو به رشدی را سپری می کند اما هنوز هم این نوع از نوشته ها نتوانسته اند، جایگزین نسخه های چاپی شوند ادامه داد: به نظر می رسد مردم جوامع گوناگون علاقه بیشتری به مطالعه کتاب به شکل سنتی و چاپی دارند؛ از طرفی برپایه اطلاعات به دست آمده از پژوهش ها، سرعت خواندن کتاب از روی متن کاغذی بیشتر از کتاب و صفحه های دیجیتال است. کتاب های الکترونیک یا دیجیتال هنوز پدیده و فناوری نوپایی محسوب می شوند، بنابراین اظهار نظر درباره اینکه کدام نوع کتاب ها از مزیت بیشتری برخوردارند، نیاز به گذشت زمان دارد. البته استفاده از شکل های مختلف کتاب به سلیقه افراد و شرایط محیطی نیز بستگی دارد و باید به این نکته پر اهمیت نیز توجه داشت که کتاب های دیجیتال به راحتی قابل حمل هستند و می توان آنها را در وسایل حمل و نقل و در مسیر رسیدن به مقصد نیز مطالعه کرد اما باید دانست لذت استفاده از کتاب کاغذی بیش از کتاب های الکترونیک است.

وی همچنین گفت: هر چه بیشتر مطالعه کنیم بیشتر خودمان را در قالب قهرمانان کتاب ها می بینیم و مدل های رفتاری آن ها به زندگی خود منتقل می کنیم. این بدین معنی است که با دنبال کردن مثال های یک کتاب خوب انگیزه پیدا کردن عشق و رسیدن پیدا خواهید کرد. کسانی که مطالعه می کنند انگیزه بیشتری برای شرکت در فعالیت های فرهنگی و اجتماعی گوناگون دارند.

مونا گودرزی کارشناس ارشد ادبیات فارسی در این زمینه توضیح داد: به نظر بنده سرانه مطالعه در جامعه یکی از مواردی است که مردم اگر اراده کنند و تصمیم بگیرند که آن را در زندگی خود پیاده کنند و در آن جهت اقدام نمایند، می‌توان به پیشرفت‌ها و تغییرات مثبت و مهمی امیدوار بود.

وی در ادامه گفت: کشورهای مدرن و پیشرفته حال حاضر، قبل از اینکه به پیشرفت‌های چشمگیر دست یابند، مردمشان اهل فرهنگ و مطالعه بوده‌اند و در چنین بستری توسعه و پیشرفت حاصل شده است. بنابراین مسیر توسعه یک ملت از آمار بالای مطالعه و آگاهی روزافزون آن ملت عبور می‌کند و برای دستیابی به آن چاره‌ای جز به وجود آمدن یک عزم و اراده ملی و اقدام جمعی وجود ندارد.

این کارشناس افزود: هنگامی که مطالعه می کنید به طور ناخودآگاه روش نوشتاری نویسنده را تقلید می کنید. همانطور که موسیقیدان جوان تحت تاثیر ژانر خاصی قرار می گیرد شیوه نویسندگی شما نیز تحت تاثیر کتاب هایی قرار می گیرد که مطالعه می‌کنید. تحقیقات ثابت کرده است کسانی که عاشق مطالعه هستند بیشتر ورزش می کنند و با اشتیاق تر از کسانی هستند که به روش های دیگری اوقات فراغت خود را می گذرانند. کتابخوان ها زمان بیشتری را در باشگاه می گذرانند بنابراین از سلامت بیشتری برخوردارند. یادمان باشد ادبیات و داستان ذهن را به ایده ها و افکار جدید باز می کند و افق فکری را وسیع تر می سازد. کسانی که عادت به مطالعه دارند چیزهای جدید را خیلی سریعتر و ساده تر یاد می گیرند. این پدیده در یادگیری زبان های خارجی بیشتر مشهود است.

گودرزی با تاکید بر اینکه مطالعه بر توانائی های شنیداری تاثیرات مثبت دارد توضیح داد: باور داشته باشید یا نه، مطالعه می تواند بر توانائی های شنیداری تاثیر بگذارد و فهم کلمات و گرامرهای جدید را آسان تر می کند. اگر با صدای بلند مطالعه کنید این تاثیر قویتر می شود. تصاویر رنگی با متن های ساده تاثیرات مثبتی بر خلاقیت و مهارت های هنری کودکان می گذارد. این تاثیر بر روی جوانان نیز مشهود است. کسانی که به خواندن کتاب و حل جدول کلمات متقاطع علاقه دارند کمتر مبتلا به بیماری آلزایمر می شوند. مغز هم مانند اعضای دیگر بدن نیاز به ورزش دارد و بهترین ورزش برای آن مطالعه است.

این کارشناس با توضیح بر اینکه این یک واقعیت غیرقابل انکار است که نقش دولت در امر پویایی فرهنگی در زمینه های مختلف و فرهنگ توسعه،ترویج و تعمیق فرهنگ مطالعه از اهمیت خاصی برخوردارست ادامه داد: با یک آسیب شناسی کارشناسانه می توان میزان مطالعه را افزایش و نقاط قوت وضعف آن را مورد تحلیل وبررسی قرار داد. حمایت دولت از نویسندگان وشاعران، ناشران و کتابفروشان، توجه به زیرساخت های فرهنگی متناسب با شرایط فعلی، ژرف نگری و برنامه ریزی اصولی در راه ساخت فرهنگی و فرهنگ سازی مبتنی بر تربیت اجتماعی  با هدف تربیت رفتاری افراد جامعه،  توجه به میزان اهمیت فرهنگی به اندازه فرهنگ اقتصادی و سیاسی درسیاست های کاری مدیران، تغییرنگرش مدیران دستگاه ها، نگاه نو وخلاقانه به برنامه های فرهنگی، ثبات رویه در نگرش مدیریتی دستگاه ها و دغدغه داشتن آن ها و مسئولان امر در بحث کتابخوانی، حمایت بدون مرزبندی و تفکیک انسانی، تلاش در جهت رفع موانع و مشکلات معیشیتی و بحران های اجتماعی، جدی شدن رسانه ها در امر ترویج کتابخوانی به طور مداوم و برنامه ریزی شده، استفاده از افراد کارآمد، توانا و قابلیت های منحصر به فردآن ها به دور از جناح بازی های سیاسی با دوری از انتخاب سلیقه ای و… همه و همه میتواند در رشد فرهنگی موثر واقع شود. استانی که در زمینه های فرهنگی، هنری وادبی خردمندان، نویسندگان،شاعران، اهالی تفکرواندیشه آن، در سطح ملی وحتی بین المللی حرف برای گفتن دارند.

گودرزی در آخر افزود: تتمه سخن؛  این که با توجه به این که میل وگرایش به مطالعه و فرهنگ کتابخوانی یکی از مهم ترین ابزار رشد فرهنگی جامعه محسوب می شود اما براساس پژوهش های به عمل آمده درسطح کلان، کتاب وکتابخوانی در شرایط نامطلوبی قرار دارد و آن را جز ضروریات زندگی خود در کنار سبد اقتصادی هنوز احساس نکرده اند. شاید وقتی علت را مورد بررسی و کنکاش قرار می دهیم قریب به اتفاق دلیل آن را ناشی از فقر اقتصادی و ناتوانی های مالی می دانند اما این نیز به اثبات رسیده جامعه‌ای که ارزش فرهنگی مطالعه را درک کرده و با آن انس و خو گرفته اند راحت تر برمشکلات دیگر که سایه برزندگی همگان انداخته است فائق می شوند. اقتصاد و فرهنگ لازم و ملزوم یکدیگرند. به همان میزان که رشد و توسعه اقتصادی برای مردم ضروری وحیاتیست در این سرزمین باستانی وکهن دورشدن از فرهنگ و فرهنگ‌سازی آفتی بزرگ محسوب می شود که گاهی جبران ناپذیر و غیرممکن می شود.

payamgooyesemnan