مرگ خاموش روشنفکری

یادداشت روز به قلم علی اکبر مختاری؛

مرگ خاموش روشنفکری

خبر تاسف بار مرگ کیومرث پوراحمد، فیلمساز شهیر ایرانی درابتدای بهار در ویلایی در بندر انزلی موجب بهت و رنجش جامعه شده است. رسانه ها و شبکه های اجتماعی به این خودکشی و پایان دادن نابهنگام  یک نخبه فرهنگی به زندگی خود واکنش های متفاوتی نشان داده اند و تحلیل های متفاوتی از سوی روانشناسان اجتماعی از افزایش آنومی و ناهنجاری های  اجتماعی  ارایه شده است. افزایش مشکلات اقتصادی و تداوم یک دهه بحرانهای متفاوت و سیل اخبار اعتراض، کشتار، دستگیری، زندان و اعدام سبب کاهش امید و خستگی و افسردگی است که هر روز بر جامعه آوار می شود. با این شرایط افزایش خودکشی در بین اقشار عادی مردم با این حجم از فشار روحی روانی و افق های مبهم  زندگی، طبیعی جلوه میکند ولی در این اوضاع پر رنج از بین رفتن نخبگان فکری و فرهنگی با مرگ طبیعی یا  خودکشی فیلمساز شهیر در سن ۷۴ سالگی  زنگ خطر فروپاشی  نخبگی و مرگ روشنفکری را به صدا درآورده است . خودکشی نیرویی که اهل کشف و معرفت است بسیار تلخ و هولناک است. پرسشی بزرگ به ذهن متبادر میشود که غافله فرهنگ و هنر ایران به کجا رسیده است که نخبگان ملی برخی به دور از وطن و در انزوا به سر میبرند و برخی دیگر اینگونه به افسردگی و پوچی رسیده اند؟

کیومرث پوراحمد کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تدوینگر، تهیه‌کننده و یکی از مهم‌ترین فیلم‌سازان نسل بعد از انقلاب  است  که در دهه‌های ۶۰ تا ۸۰ فیلم‌ها و سریال‌های موفق و به‌یادماندنی همچون قصه های مجید، خواهران غریب، شب یلدا و اتوبوس شب را در کارنامه‌اش ثبت کرده است. در بطن آثار او ویژگی اعتراض به وضع موجود و جستجوی عدالت و حقیقت و دگر خواهی  نمایان است. در مراسم وداع با پوراحمد نماینده کانون کارگردانان خانه سینما با اشاره به نحوه مرگ وی میگوید: او سینماگر مطالبه‌گر و معترضی بود. او معترض بود ولی افسرده و ناامید نبود. او با کنش ها و در آخربا مرگش اعتراض خود را نشان داد. اعتراض او به شرایط فعلی هم بود و آقای پوراحمد خود را قربانی کرد تا به جوان‌ترها امید دهد.  اندوه بزرگ این است که فیلم ساز برجسته ای که روزی با قصه های مجید میلیونها تن از آدمها را پای تلوزیون می نشاند و قصه گویی میکرد و اکنون باید در اوج روایتگری باشد و تجربه چند دهه از کشف و شهود و حقیت جویی وی در اختیار جامعه قرار گیرد امروز  از زمان و زمانه بریده است و پایان بندی کار خود را با خودکشی و مرگ به اتمام می رساند.

فضای روشنفکری و اهالی معرفت و اندیشه بخش اجتناب پذیر جامعه هستند. روشنفکران در قالب اهل قلم یا اهل هنر و سینما با خلق آثاری تلاش دارند با تاباندن نوری در تاریکی ها یا کشف و خلق زوایایی مبهم از زندگی، دریچه ای دیگر به روی خلق بگشایند و جامعه را از رنج و خرافه و سنتهای منفی برهانند. روشنفکران به سبب فهمی عمیق تر از مناسبات جامعه همیشه آینده و  افقی دورتر از شرایط کنونی  را درک میکنند و رسالتشان ایستادن در میانه اکنون و آینده است و پیشرو و پیشتاز ساحتهای مختلف زندگی هستند. در ایران نیز روشنفکری با عناوینی چون منورالفکری، تجددگرایی، نواندیشی یا روشنفکری دینی در صد ساله گذشته فراز و فرود هایی داشته است و در ساحتهای مختلف معرفت همانند فلسفه و عرفان و فقه توانسته خود نمایی کند. اکنون به سبب یکتا انگاری و انسداد و ایدئولوژیکی شدن همه حوزه ها مرگ روشنفکری آغاز گردیده است وبا ادامه این وضعیت،  در آینده نه تنها افرادی همچون پوراحمد ظهور نمی کنند بلکه تضارب آرا و خلق ایده و روایتگری جایگاه واقعی خود را ازدست خواهد داد.

payamgooyesemnan