عملیات فریب؟!

یادداشت روز به قلم احسان پورطاهریان؛

عملیات فریب؟!

این روزها مصادف با سالگرد عملیات کربلای چهار در دوران جنگ ایران و عراق است؛ همان عملیاتی که هدفش تصرف بصره بود اما به تلخ‌ترین شکست ایران در جنگ هشت‌ساله تبدیل شد و هنوز هم پس‌از گذشت چند‌دهه از آن عملیات، زوایای پنهان آن هویدا نشده و با وجود این‌که درخصوص جنگ تحمیلی و عملیات‌های نظامی و موفقیت‌ها و پیروزی‌های آن کتاب‌های متعددی منتشر و سخن‌ها گفته شده است، اما درباره‌ی مسائل پشت پرده‌ی عملیات کربلای چهار یا موارد دیگری مانند ادامه‌ی جنگ پس‌از آزادی خرمشهر و یا قبول قطعنامه، اظهارنظرهای گوناگون و اختلاف دیدگاه فراوانی میان مقامات کشور و فرماندهان جنگ وجود دارد که اگرچه برخی‌از آن‌ها بیان شده، اما زوایای مختلف آن منتشر نشده و دراختیار افکار عمومی قرار نگرفته است.

درخصوص ادامه‌ی جنگ پس‌از فتح خرمشهر براساس شواهد و نقل‌قول‌های تاریخی و باتوجه به بازتاب جهانی چنین پیروزی باارزشی، عراق درآن مقطع با از دست دادن این‌شهر به‌لحاظ استراتژیک، تکیه‌گاهش را برای مذاکره از دست داده بود و به صورت مستقیم و همچنین غیرمستقیم به واسطه‌ی برخی کشورهای منطقه، پیشنهاد آتش‌بس و حتی پرداخت غرامت جنگ را نیز مطرح کرد، اما مورد قبول مقامات جمهوری‌اسلامی‌ایران قرار نگرفت و از طرفی آن‌گونه که در کتاب خاطرات قائم‌مقام وقت رهبری آمده است، پس‌از آزادی خرمشهر نیروهای رزمنده و به‌خصوص ارتش، انگیزه‌ی کمتری برای ادامه‌ی جنگ داشتند چون می‌گفتند ما تا حالا جنگیدیم که دشمن را از کشورمان بیرون کنیم ولى حالا اگر بخواهیم در خاک عراق برویم، به‌منزله‌ی کشورگشایى خواهد بود!

درباره‌ی عملیات کربلای چهار نیز حتماً به‌خاطر دارید که در سال‌های اخیر محسن رضایی فرمانده‌ی سپاه در زمان جنگ، این عملیات را عملیات فریب دشمن نامید و این‌گونه بیان کرد که برای اینکه دشمن فکر کند این عملیات تنها عملیات سالانه‌‌ی ما بوده آن‌را طراحی کردیم و پس‌از ده روز که ارتش عراق به مرخصی رفت، عملیات بعدی را انجام دادیم که سخنان او مورد اعتراض خانواده‌های شهدای این عملیات قرار گرفت و او مجبور به اصلاح صحبت‌هایش بدین صورت شد که از ابتدا این‌گونه نبوده و در گرماگرم عملیات که ما متوجه لو رفتن و شکست احتمالی آن شدیم، طراحی را تغییر داده و به عملیات فریب تبدیل نمودیم که هرچند این سخنان هم توسط برخی دیگر از فرماندهان جنگ از جمله سردار شهید قاسم سلیمانی تکذیب و به‌گونه‌ای دیگر روایت شد، اما چه این روایت درست باشد و یا هر روایت دیگری بر فرزندان این ملت گذشته باشد، آن‌چه مهم است قریب به هزار شهید و حدود چهارهزار مفقودالاثر که تقریباً باید همه‌ی آنان را نیز شهید به‌حساب آورد، حاصل عملیاتی بود که قطع به یقین سوءمدیریت نقش مهمی در آن داشت.

در همه‌جای دنیا اگر چنین سوءمدیریتی منجر به این حجم از تلفات سنگین می‌شد، قطعاً در یک دادگاه نظامی به روند تصمیم‌گیری و مدیریت فرماندهان جنگ رسیدگی شده و محکومیت‌هایی برای آنان درنظر گرفته می‌شد، اما ظاهراً درحال‌حاضر قرار بر این است که صرفاً به برکات جنگ و عملیات‌هایی که منجر به پیروزی و موفقیت شده است پرداخته شود و کسی به‌خاطر عدم فرماندهی صحیح و قصور در شهادت فرزندان این سرزمین محاکمه نخواهد شد و هنوز هم چرایی شکست این عملیات در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و خانواده‌هایی که بهترین فرزندان خود را در عملیات کربلای چهار از دست دادند، نتوانسته‌اند دلیل این تلفات سنگین را بدانند.

از سویی دیگر و در سال‌های پایانی جنگ نیز با طولانی شدن نبرد و به‌تبع آن کاهش انگیزه‌ درمیان نیروهای خودی و همچنین بروز برخی اختلاف سلیقه‌ها بین فرماندهان نظامی و مقامات بلندپایه‌ی سیاسی، ایران در ماه‌های پایانی جنگ دستِ بالا و ابتکار عمل کمتری نسبت به مقطع تاریخیِ پس‌از فتح خرمشهر داشت که همین امر منجر به تعیین غرامت ناچیز حدود یکصدمیلیارد دلاری پس‌از پذیرش قطعنامه‌ گردید که بدون شک این رقم غرامت، بسیار کم‌تر از خساراتی‌ بود که متوجه مردم و کشور شد، هرچند که متأسفانه همین غرامت ناچیز هم هیچ‌گاه توسط جمهوری‌اسلامی از دولت عراق مطالبه و دریافت نشد!

شکی نیست که جنگ ایران و عراق، مملو از رشادت‌ها و ایثارگری‌های فرزندان غیور ملت ایران و جوانان و نوجوانان و نیروهای نظامی کشور بوده و پیروزی‌های فراوانی نیز در عملیات‌های مختلف به‌دست آمده است، اما به‌نظر می‌رسد اکنون و پس‌از گذشت چندین سال از پایان جنگ، زمان آن فرا رسیده که علاوه بر پیروزی‌های غیرقابل انکار در جنگ تحمیلی و رشادت رزمندگان، لایه‌های پنهان جنگ و علت برخی‌از شکست‌ها و ناکامی‌ها مانند عملیات کربلای چهار بدون نمک پاشیدن بر زخم خانواده‌های شهدا و نام‌گذاری آن به‌نام عملیات فریب! بررسی و آسیب‌شناسی شده و نتایج قصور احتمالی برخی‌از فرماندهان، در اختیار افکار عمومی و به‌خصوص نسل جوان و نوجوان قرار گیرد.

payamgooyesemnan