منافع ملی در سیاست خارجی !

یادداشت روز به قلم احسان پورطاهریان؛

منافع ملی در سیاست خارجی !

حتماً یادتان هست که مذاکرات چندسال پیش مقامات جمهوری‌ اسلامی ایران با سران حکومت طالبان افغانستان که منجر به همکاری‌های نزدیک و همچنین به رسمیت شناختن آنان با این توجیه که طالبان اکنون دیگر مواضع تند گذشته را ندارد شد، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی و خارجی ایجاد کرد و با وجود این‌که روابط ایران و طالبان از قبل هم به صورت غیررسمی وجود داشت و موضوع جدیدی نبود، اما انتقاد بسیاری‌از ناظران سیاسی را برانگیخت که چرا نظام جمهوری‌ اسلامی ایران با یک گروهک تروریستی وارد مذاکره شده و آنان را به رسمیت شناخته است.
در سال‌های نخست حضور نظامی ایران در سوریه نیز بسیاری از افراد جامعه، دلیل آن‌ را صرفاً مبارزه با داعش می‌دانستند، اما تحلیل‌های مبتنی بر گزارش‌های شاهدان عینی و اخبار موثق، حضور ایران را علاوه بر کوتاه کردن دست داعش از منطقه و نفوذ این گروهک تروریستی، حمایت و جلوگیری از سقوط بشار اسد هم نشان می‌داد و حتی شواهدی مبنی بر همکاری‌های مقطعی و محدود با داعش در برخورد با مسلحین و مخالفان بشار اسد نیز وجود داشت که همه‌ی آن‌ها در راستای منافع ملی توجیه شده و رفتار جمهوری‌ اسلامی ایران با طالبان نیز در همان راستا تعریف می‌شد.
از سویی دیگر و همان‌گونه که می‌دانیم، کشورمان قریب به هشت‌ سال درگیر جنگ با عراق شد و حاصل آن جنگ، بیش‌از دویست هزار شهید و چندین برابر آن جانباز و معلول و خانواده‌های بی‌سرپرست و خرابی‌ها و خسارات گسترده بود و میلیون‌ها نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم متحمل خسارات آن جنگ شدند و زمانی‌که جمهوری‌ اسلامی ایران با عراق به صلح رسید و قطعنامه را پذیرفت، علی‌رغم این‌که کشور مقابل به عنوان متجاوز شناخته شد و علی‌القاعده باید به خانواده‌های قربانیان غرامت می‌پرداخت، اما ایران نه‌تنها غرامت‌های ناشی از خسارات جنگ را مطالبه نکرد، بلکه بازسازی عراق را هم انجام داد و بسیاری از زیرساخت‌های این کشور را که در سال‌های گذشته نابود شده بود، احیا کرد و اکنون شاهد هستیم که در مناسبت‌های مختلف مانند مراسم اربعین نیز روابط نزدیکی بین دو کشور حاکم است.
همچنین درخصوص روابط ایران و عربستان نیز علی‌رغم وجود بسیاری از اختلافات اساسی، بنیادین و ایدئولوژیک با این کشور و ضربه‌های سیاسی و فرهنگی بسیار زیادی که مانند حمایت از گروه‌های تکفیری و تروریستی و همچنین پشتیبانی مالی از رسانه‌های معاند با ایران در تمام این سالها توسط عربستان صورت گرفته، اما همان‌طور که دیدیم روابط با این کشور به سطح عادی خود بازگشته و سفارتخانه‌های دوکشور بازگشایی و روابط دیپلماتیک و کنسولی عادی برقرار است.
در این‌جا قصد پرداختن به درستی یا نادرستی روابط ایران با طالبان، عراق یا عربستان را ندارم، اما مثال‌های فوق را از این جهت مطرح کردم که بگویم مقامات جمهوری اسلامی ایران نشان داده‌اند که در سیاست، هیچ دوستی برای همیشه نبوده و هیچ دشمنی نیز دائمی نیست و آن‌چه که باید همواره مورد توجه قرار گیرد، منافع ملی و عمومی کشور است و نه یک ایدئولوژی خاص و قرار نیست کشورمان با یک گروه و یا یک کشور به‌صورت مادام‌العمر قطع رابطه باشد.
اما نکته‌ی مهمی که افکار عمومی جامعه و اذهان بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران سیاسی را به خود مشغول کرده این است که وقتی نظام جمهوری اسلامی ایران حاضر است حتی با عراق که روزی دشمن اصلی مردم ایران بوده و گروهک تروریستی طالبان که افکار و عقاید آن بر هیچ‌کس پوشیده نیست، روابط دیپلماتیک داشته باشد چرا حاضر نیست برای تأمین منافع‌ملی و آسایش جامعه و خروج از تحریم‌هایی که روزبه‌روز کمر مردم را بیشتر خم می‌کند، دست از دشمنی و سیاست‌های خود در برابر آمریکا بردارد!
آن‌چه که تاکنون از مواضع مقامات و مسئولین نظام جمهوری اسلامی درخصوص رابطه با ایالات متحده آمریکا برداشت می‌شود، این است که این رابطه برخلاف ایدیولوژیِ مقابله با استکبار جهانی می‌باشد و چون ایران تنها کشوری است که توانسته هژمونی آمریکا را خدشه‌دار کند و کشورهای مظلوم منطقه به ایران امید دارند، پس نباید موضوع روابط دیپلماتیک با آمریکا مطرح شده و به سرانجام برسد، اما به نظر می‌رسد رفتار ایران با کشورهایی نظیر عربستان و عراق و گروهک تروریستی طالبان با این مواضع ایدئولوژیک منافات دارد.
بنابراین باید توجه داشت، اکنون و در شرایطی که روابط ایران با بسیاری از کشورهایی که به لحاظ ایدئولوژیک با ما هم‌راستا نیستند عادی شده است، می‌توان با درنظر گرفتن مصالح بالاتری نظیر رفاه و آسایش جامعه و افزایش سطح رضایت‌مندی و کاهش دغدغه‌های اقتصادی و معیشتی و همچنین رفع تحریم‌های بین‌المللی که اقتصاد ایران را در معرض خطر نابودی قرار داده است، نسبت به مذاکره و برقراری روابط دیپلماتیک با ایالات متحده آمریکا نیز همچون سایر کشورهای منطقه و جهان تجدیدنظر کرد.

payamgooyesemnan