روستاییان و عشایر استان را دریابید!

یادداشت روز به قلم روح اله ساعدی؛

روستاییان و عشایر استان را دریابید!

پانزدهم مهرماه هر سال، به پاس زحمات بی دریغ مردم روستا و عشایر در عرصه های مختلف کشور را روز ملی روستا و عشایر نامگذاری کردند، تا ضمن ارج نهادن به این اقشار زحمتکش و مظلوم جامعه، مشکلات آنان را بررسی و سیاستهای پیش روی دولت به ویژه در دولت چهاردهم،  چراغ راه جامعه روستایی و عشایری به عنوان یک هدف اساسی در سند آمایش سرزمین مدنظر قرار گیرد.

واقعیت اینکه روستاییان و عشایر در تاریخ ایران نقش مهمی در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایفا کرده اند. بر این مبنا، در سال ۱۳۹۳ ه.ش ،با درخواست مرکز توسعه روستایی از شورای فرهنگ عمومی به منظور تجلیل از خدمات ارزنده این اقشار، نیمه مهرماه به عنوان روز روستا و عشایر نامگذاری شد. هرچند، نقش و جایگاه روستاییان و عشایر در تولید، امنیت غذایی و رشد اقتصادی فراتر از این نام هاست.

طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن و آخرین سرشماری عشایر کشور، حدود ۳/۲۷ درصد از جمعیت کشور را روستاییان و عشایر تشکیل می دهند. این جمعیت محدود کشور، مسئولیت سنگینی در راستای تولید که اصل خودکفایی کشورها است، بر دوش دارند، چنانچه، تولید بیش از ۹۰ درصد از محصولات کشاورزی و غذایی، در روستاهای کشور است و ۲۵ درصد از تولیدات گوشت و ۳۵ درصد از صنایع دستی و همچنین بخش عمده ای از تولیدات لبنیات ارگانیک از جمله، روغن، شیر، کشک و دیگر مواد، توسط عشایر تولید می شود.

اما با همه این مزیت ها ، همچنان از نظر عرضه موادتولیدی شان با موانع متعددی روبه رو هستند و با توجه به تداوم طولانی این مسئله، به نظر می رسد عزم راسخی به منظور مرتفع کردن آن وجود ندارد. هر چند، بالا رفتن قیمت خرید گندم(به عنوان یکی از مهمترین  محصولات روستاییان)، سال جاری نسبت به سالهای گذشته اقدام مثبتی برای حمایت از تولید محصولات استراتژیکی کشاورزان محسوب می شود، اما پیوستگی تولیدی جامعه عشایری و روستایی باعث شده است اکثر بهره برداران از انتفاع درخوری برخوردار نشوند.

متوسط اراضی زراعی هر خانوار عشایری در حدود ۳/۴ هکتار است، که حاکی از تمسک به تولیدات کشاورزی و دامی به صورت همزمان است. با بالا رفتن قیمت نهاده های دامی، عشایر در دو مرحله مزارع گندم را به نفع دامها مصرف کردند. مرحله اول، در بهار سال جاری که با نبود مرتع و علوفه ناشی از خشکسالی، برخی از عشایر که همزمان کشاورز نیز محسوب میشوند، مزارع گندم را سبز خور کردند و یا مزارع گندم در مسیر کوچ را با قیمت مناسب از روستاییان خریداری کرده و برای تغذیه دامها مورد بهره برداری قرار دادند، در مرحله دوم، با حذف ارز ترجیحی و بالا رفتن قیمت نهاده های دامی به صورت مجدد، عشایر گندم را بر دیگر نهاده های دامی ترجیح داده و به ازای قیمت پایین تر نسبت به نهاده های دیگر، آن را از کشاورزی که می بایست به دولت تحویل دهد، خریداری کرده اند. بدون شک، اگر ارزش نهادهای دامی مناسبتر بود، کشاورزان گندم بیشتری برای تحویل به دولت در دست داشتند و بیشتر از این فرصت منتفع می شدند.

عشایر امروز، در حساسترین دوران زیست خود به سر می برند، زیرا از یک سو با خشکسالی و کمبود آب، مرتع و علوفه برای دام هایشان به عنوان یکی از سه رکن اصلی زندگیشان مواجهه هستند، از سوی دیگر نبود برنامه مشخصی از سوی دولت، برای خرید محصولات آنها از جمله گوشت قرمز، باعث شده است تهیه مرتع و علوفه برای دام ها به مراتب چندین برابر، هزینه بردارتر از فروش گوشت تولیدی باشد. در واقع، عدم تعادل بین قیمت تمام شده گوشت قرمز و ارزش این گوشت باعث شده، که طیف زیادی از عشایر به سبب عدم استطاعت در فراهم کردن علوفه برای دام ها، علیرغم نداشتن مهارت برای امرار معاش در پیشه دیگری، دام هایشان را با ارزش ناچیزی به فروش برسانند. هر چند سازمانهای ذیربط نیز مبادرت به انجام اقداماتی برای حمایت از عشایر داشته اند، اما فروش دام های مولد از سوی عشایر، حاکی از نبود سازوکار مدون، و حمایتها از گروه عشایر بوده است.

بررسی ها نشان می دهد در سالیان اخیر به روستائیان و عشایر استان سمنان، آنگونه که باید توجه شود، رسیدگی مستمر نگردید. هر چند که نظام اسلامی در راستای محرومیت زدایی و ارائه امکانات به مناطق روستایی و عشایری خدمات ارزنده ای به جهت ممانعت از مهاجرت روستائیان به شهرها ارائه داده است، اما امکانات لازم را فراهم نکرده و تسهیلاتی برای جبران بخش اعظمی از خسارت روستائیان و عشایر این خطه کویری به مزارع و دام‌هایشان بر اثر حوادث و خشکسالی ها پرداخت نگردید.

راه‌های مواصلاتی از شهر به روستا و بالعکس نیز هنوز جای کار فراوانی دارد که ضرورت ایجاد شبکه های دسترسی روستائیان به مراکز شهری، به‌ویژه برای فروش محصولات زراعی و باغی و دامی از یک سو و درمان و خرید مایحتاج آن‌ها در برخی مناطق صعب‌العبور و کوهستانی یا بیابانی از دیگر سو احساس می شود. از آن گذشته باید تسهیلاتی مثل حق سکونت در روستا را به بومیان روستا یا کسانی که به هر نحو از شهر ترک مکان نموده اند، و در روستا سکنی گزیده یا اشتغال زایی کرده‌اند در نظر بگیرند.

ساخت خانه های روستایی برای محرومان توسط بنیاد مسکن کمیته امداد، بهزیستی و مراکز حمایتی و خیریه باید یکی از ضرب‌الاجل‌های کاری تمامی دولت ها و مسئولان عالی کشور و استان‌ها می باشد. رفع مشکل بی آبی یا کم آبی، آموزش‌ها به روستائیان و شهروندان در خصوص مسائل مرتبط با کشاورزی و دامپروری و همچنین توسعه کتابخانه های روستایی و کمک به رفع محرومیت‌های آموزشی روستا و سیاه چادرهای عشایری، بهبود وضع بهداشت و درمان با اعزام پزشکان عمومی و متخصص و مأموران بهداشتی و بررسی مسائل تغذیه ای و رفاهی، فرهنگی و آموزشی، علمی و ترویجی و خصوصاً توجه به مذهب و ابعاد گوناگون کار مذهبی در بین روستائیان و عشایر سیار، در اختیار داشتن وسایل ارتباط جمعی و… در میانه این اقشار می تواند مانع از هجوم ناخواسته این مردمان پاک و صمیمی به شهرهای مملو از دود و آهن و ترافیک و شلوغی و بیماری گردد.

payamgooyesemnan