تخم مرغ های بی مصرف؛ آیا مسئولان پاسخگوی ضایعات میلیاردی هستند؟

یادداشت روز به قلم علی اکبر مختاری؛

تخم مرغ های بی مصرف؛ آیا مسئولان پاسخگوی ضایعات میلیاردی هستند؟

در این روزها ویدیوهایی از معدوم سازی تخم مرغ یا حذف گله های مرغ تخمگذار در شبکه های اجتماعی وایرال می‌شود و حکایت از آن دارد که صنعت تخم مرغ حال و روز خوبی ندارد و با بحران مازاد تولید و تخم مرغ های بی مصرف و بدون خریدار مواجه است. از ابتدای سال جاری تاکنون قیمت تخم مرغ خوراکی به شدت کاهشی شده و متقاضی نداشته و با دپو شدن محصول در مرغداری ها، تولید کنندگان مجبورند تخم مرغ را با یک سوم هزینه تولید و با شرایط نامطلوبی عرضه کنند. مرغ و تخم مرغ به سبب اینکه از اقلام اساسی ارزاق عمومی می باشد، مشمول برخورداری از یارانه و ارز ترجیحی است و بخش عمده ای از ارز تخصیص یافته به کالاهای اساسی مرتبط به صنعت طیور و تامین نهاده های این صنعت است. لذا حساسیت و تمرکز دولت بر این بخش بیشتر بوده و در سال‌های اخیر با ایجاد سامانه های یکپارچه بازارگاه و سماصط، سازمان‌ها و اتحادیه های کشاورزی تصمیم گیر تلاش دارند اطلاعات و آمار تولید کنندگان ثبت شده و کنترل و هدایت این بخش واقعی و دقیق تر باشد.
با این شرایط که بازرسی ها و کنترل‌ها تشدید یافته و پیش بینی بازار تولید و مصرف نسبت به گذشته تسهیل شده است، ولی اکنون مازاد جوجه ریزی و مازاد تولید تخم مرغ موجب ضرر و زیان هنگفتی در این صنعت شده و تداوم این زیان روز افزون نه تنها به تولید کننده فشار آورده و مرغداران را زمین گیر کرده است، بلکه منابع عظیمی از ارز ترجیحی که به این صنعت تزریق می شود، بی ثمر و بیهوده ضایع می گردد. در سال ۹۶ که گسترش بیماریهای واگیردار طیور، بخش عمده ای از واحدهای تخمگذار نواحی مختلف را درگیر کرده بود و تولید به شدت کاهش یافت، کمبود تخم مرغ موجب بحران های اجتماعی شد و اعتراضاتی در برخی شهرها شکل گرفت و پس از آن مراکز تصمیم گیری با راهکار افزایش تولید و حمایت از واحدهای بزرگ برای ایجاد زنجیره های تولید سعی دارند این بحران را ساماندهی کنند و مدیریت و کنترل تولید تخم مرغ به اتحادیه مرغداران میهن واگذار شد. لذا در طی چند سال گذشته آمار سرانه تولید تخم مرغ خوراکی در سال ۹۷ به ازای ۱۱ (کیلو گرم به نفر) به رقم نزدیک به ۱۵ (کیلوگرم به نفر) در سال ۱۴۰۱ رسیده است. با این توصیف سوال اساسی اینجاست که چرا با این همه تجربه انباشته شده در تولید و عرضه تخم مرغ و در شرایطی که مدیریت این بخش به اتحادیه و صنوف تخصصی واگذار شده است، چنین بحرانی واحدهای تولیدی را درگیر کرده و بخش بزرگی از منابع ملی و دسترنج تولید کنندگان باید ضایع گردد؟
اولین مسئله ای که به عنوان مشکل اصلی از سوی اکثر مرغداران و تعاونی‌های استانی عنوان می‌شود و در تجمع هفته های اخیر در تهران به تناوب ایراد شد، عدم برنامه ریزی دقیق و شفاف در اتحادیه مرکزی میهن است و هیات مدیره و تصمیم گیران اصلی در این نهاد را مقصر اصلی این بحران می‌دانند. یکی از ایرادات مسئله تنظیم بازار و جمع آوری مازاد تولید با سیاست‌های تشویقی است. هم اکنون اتحادیه میهن از مرغداران خواسته که در یک بازه ده روزه انتهای اردیبهشت ماه واحدهای تولیدی فعال ۱۰ درصد از میزان تولید روزانه خود را به صورت رایگان به اتحادیه تحویل دهند. در صورتی که مشارکت در چنین طرحی باید همراه با حمایت باشد و بسته تشویقی همانند صادرات تخم مرغ که قیمتی بالاتر و سود بیشتر دارد با این درخواست تعدیل همراه باشد تا مرغداران با این سیاستها همراه شوند و همیشه احساس بازنده بودن نداشته باشند.
موضوع دیگر که در ادامه نکته اول است باید همه واحدهای کوچک و بزرگ در امتیاز صادرات شریک باشند و عدالت توزیعی در بخش صادرات تخم مرغ که سود آوری بهتر دارد شامل همه واحدها باشد. متاسفانه برنامه دقیق و شفافیت در امر صادرات وجود ندارد و مجوز صادرات به زنجیره ها و واحدهایی که پایانه دارند و شامل قوی ترها و واحدهایی که نفوذ بیشتری در مرکز دارند می شود و واحدهای کوچک تر در سال‌های متمادی هیچ بهره و مشارکتی در صادرات نداشته اند.
نکته بعدی در خصوص تمرکز بیشتر نهادهای بالا دستی و نظارتی در مدیریت کلان اتحادیه های صنفی و کشاورزی است. مسئله کارگزار در مدیریت ساختار مهم است و باید گردش نخبگان و مشارکت مدیران همه نواحی و استان‌ها در نهاد مرکزی افزایش یابد. ماندگاری و ثبات طیف خاصی از افراد حلقه مدیریتی چنین مجموعه هایی که در سرنوشت بخش بزرگی از تولید کنندگان و امنیت غذایی اثر گذار است به صلاح تولید کننده و مصرف کننده نیست.

payamgooyesemnan