دلار زدایی و مسئله مهار تورم

یادداشت روز به قلم مهران سعادت؛

دلار زدایی و مسئله مهار تورم

در حالی وارد ماه دوم سال ۱۴۰۲ شدیم که در سال موسوم به کنترل و مهار تورم شک و شبهه های زیادی در راهبرد های  کنترل تورم افسار گسیخته وجود دارد. سوال هایی وجود دارد که مردم را به کنترل تورم  امیدوار نمی کند. آیا این تورم افسارگسیخته قابل کنترل است؟ آیا دولت با تیم اقتصادی حاضر توان کنترل تورم را دارد؟  وضعیت اقتصادی فعلی برای کنترل تورم چقدر مناسب است؟ و سوال اساسی این است که تکلیف دلار در سال جاری چیست ؟ آیا دلار زدایی در عرصه بین الملل برای بهبود شرایط اقتصادی موثر خواهد بود؟ اصلا رابطه دلار با سطح قیمت ها و تورم در اقتصاد ایران چقدر است؟ به نظر می رسد تا تکلیف دلار در اقتصاد ایران معلوم نشود کنترل تورم به راحتی و آسانی نخواهد بود. پاسخ بسیاری از این سوال ها در بانک مرکزی است. ریاست بانک مرکزی در ابتدای سال با تبیین کردن سیاست های ارزی می تواند اولین گام محکم را در مهار تورم بردارد تا سایر نهادهای اقتصادی به تبعیت از بانک مرکزی به مهار تورم در سطح میانی و خرد بپردازند. در ادامه، انتظار می رود بخش خصوصی و کسبه جزء نیز در این مسیر همراهی و همیاری نمایند.

دلارزدایی از اقتصاد ایران موضوعی است که به‌تازگی توسط مقام معظم رهبری و سپس برخی از مسئولان مطرح شده است. با توجه به تأثیراتی که دلار طی سال‌های گذشته بر تحولات اقتصادی کشور داشته است، به نظر می‌رسد با حذف آن از اقتصاد، ثبات اقتصادی بیشتری را شاهد خواهیم بود. در همین راستا، دستگاه دیپلماسی خارجی دولت سیزدهم در سال‌های گذشته اقدامات خوبی انجام داده است که از جمله آن می‌توان به عضویت ایران در سازمان‌های اقتصادی همچون شانگهای و اکو که وابستگی کمتری به دلار دارند اشاره کرد. البته با توجه به قدرت دلار در اقتصاد بین‌الملل، به نظر می‌رسد حذف کامل وابستگی به آن امکان‌پذیر نباشد، اما با کاهش وابستگی‌ها و برقراری روابط پولی دوجانبه با کشورهای دوست و همسایه، می‌توان از تکانه‌های دلار اقتصاد جلوگیری کرد.

مسئله دلار، قیمت و نوسانات آن منجر شده اقتصاد ایران دچار نوسان باشد و عملاً برنامه‌ریزی اقتصادی و ایجاد رفاه عمومی با تردیدها و سختی‌هایی مواجه شود. با کوچک‌ترین تغییری در نرخ ارز و حتی شائبه آن، برنامه‌ریزی‌ها دچار اختلال می‌شود و معاش مردم نیز دچار تغییر اساسی می‌شود. این مسئله‌ای است که در طول سال‌های گذشته به ویژه طی سال‌های اخیر، ایران با آن درگیر بوده است. برخی از کارشناسان معتقدند زمانی ما به ثبات اقتصادی می‌رسیم که رابطه اقتصاد ایران با دلار را به صفر یا حداقل برسانیم و بر این اساس، می‌توانیم برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشیم. به عبارت دیگر برنامه ریزی وقتی محقق می شود که متغیرهای کلیدی آن مشخص و معین باشد. قطعا قیمت دلار یکی از کلیدی ترین متغیر های فعلی در اقتصاد ایران است.

روابط بین‌الملل یک مسئله اجتناب‌ناپذیر است و همه کشورها برای انجام کارها و رشد اقتصادی به آن نیاز دارند. در دنیای امروز دلار به عنوان یک ارز حامل مهم، تأثیرات اساسی دارد و همه در طول ۲۰ سال گذشته شاهد بودیم که پول‌هایی همچون یورو و اخیراً یوان، قدرت زیادی پیدا کرده و به رقیب جدی برای دلار تبدیل شده‌اند. این ارزها از ثبات بیشتری برخوردار بوده و ایران کمترین تنش را با آن‌ها دارد. بسیاری از کشورها همچون برزیل، هند، ایران، روسیه و چین به دنبال کاهش وابستگی به دلار هستند و در ایران نیز در طول دو دهه گذشته اقداماتی در این راستا صورت گرفته است. دستگاه سیاست خارجی ایران با تحرکاتی که داشته به دنبال حذف دلار از مبادلات اقتصادی بوده است. به عنوان مثال می‌توان به پیمان‌های دوجانبه‌ای که در این سال‌ها بسته شد و عضویت ایران در سازمان‌هایی همچون شانگهای و اکو که مخالف دلار هستند، اشاره کرد.  واقعیت این است که هژمونی و تسلط دلار بیش از این حرف‌هاست و همه کشورها به ناچار با آن مواجهه دارند، البته می‌توان این مواجهه را به حداقل رساند تا تأثیرات این ارز در اقتصاد کاهش یابد.

نمی‌توان دلارزدایی صددرصدی انجام داد اما کاهش ارتباط و وابستگی به دلار می‌تواند تا حدودی ثبات اقتصادی ایجاد کند؛ با توجه به اینکه مهم‌ترین متغیر ایجاد و افزایش تورم دلار است، به نوعی می‌توان به مهار تورم نیز امیدوار بود. بیشتر قیمت‌ها در کشور ما با تغییر دلار دچار تغییر می‌شود، بنابراین زمانی که ارتباط تورم با دلار را کاهش دهیم به نوعی کنترل تورم نیز آسان‌تر می‌شود که ثبات، برنامه‌ریزی و رشد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. اگر دلارزدایی انجام شود، بخش عمده‌ای از مسائل و مشکلات اقتصادی ایران رفع می‌شود. البته نمی‌توان ارتباط با دلار را به صفر رساند زیرا اقتصاد ایران از کمبود بهره‌وری و نبود مدیریت صحیح رنج می‌برد. هنوز در اقتصاد ایران فسادهای سیستماتیک و سوءمدیریت وجود دارد که تورم‌زاست، بنابراین علاوه بر کاهش وابستگی به دلار، نیازمند ورود قوه قضائیه و ارگان‌های نظارتی به عملکرد مسئولان اقتصادی هستیم، همچنین مراکز آموزشی باید در افزایش بهره‌وری اقتصادی نقش ایفا کنند تا در نهایت بتوان تورم را به رقم معقولی رساند. در مجموع می توان گفت که به دلیل تورم شدید و گسترده در اقتصاد نیاز هست که تلاش جمعی برای تحقق شعار سال صورت گیرد تا شاهد بهبود شرایط اقتصادی باشیم.

payamgooyesemnan