اخلاق‌مداری یا مراسم‌گرایی؟!

یادداشت روز به قلم احسان پور طاهریان؛

اخلاق‌مداری یا مراسم‌گرایی؟!

آن‌چه که پس از انقلاب و به خصوص در سال‌های اخیر به وفور در کشورمان دیده شده و توسط مقامات و رسانه‌ها و همچنین بسیاری از مبلغان دینی برای اثبات دین‌داری مردم به آن استناد می‌شود، شرکت عموم مردم و به ویژه جوانان و نوجوانان در مراسم‌های مذهبی است که در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌گردد.

مراسم‌هایی نظیر عزاداری در ایام محرم و فاطمیه، اعتکاف در مساجد، جشن‌های نیمه‌ی شعبان، احیای شبهای قدر، راهپیمایی اربعین، ادعیه‌هایی مانند عرفه و ندبه و کمیل و بسیاری دیگر از برنامه‌هایی که تعدادشان کم نیست و گاهی نیز با مسائل سیاسی نیز مخلوط می‌گردد.

شکی نیست که بخشی از دین اسلام، برپایی و برگزاری مراسم و مناسکی نظیر موارد ذکر شده بوده و در روایات مختلف نیز بدان توصیه گردیده است؛ اما دو نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که اولاً چند درصد از جامعه و به ویژه جوانان در این گونه برنامه‌ها شرکت می‌کنند و ثانیاً برفرض شرکت درصد قابل توجهی از مردم در مراسم‌های مذهبی، آیا می‌توان صرفاً حضور گسترده در چنین مجالس و مراسمی را دلیلی بر گرایش مردم به دین‌داری و مستندی بر دینی بودن جامعه دانست؟!

آن‌چه که مسلّم است، فلسفه‌ی وجودی همه‌ی این مناسک و مراسم، رسیدن به کمال انسانی، رشد و تعالی اخلاق در جامعه و افزایش رفتارها و صفاتی نظیر صداقت، وفای به عهد، امانت‌داری و همچنین کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی مانند فساد اخلاقی، طلاق، اعتیاد، سرقت و مواردی از این دست می‌باشد که برای ارزیابی دین‌داری یک جامعه، باید آمار این‌گونه مسائل مورد بررسی قرار گرفته و آنگاه می‌توان قضاوت نمود که آیا یک جامعه به معنای واقعی دین‌دار است یا خیر.

به عبارت دیگر نباید هدف اصلی که همان عدالت و اخلاق‌ و کمال انسانی‌ در جامعه است را گم کرد؛ چرا که زیارات، ادعیه، مجالس و محافل مذهبی و حتی مناسک بزرگی چون حج هم “هدف” نیست بلکه “وسیله” است و باید نتیجه‌ی خود را در رفتارهای مسلمانان و شیعیان در اقتصاد بازار، سبک زندگی و آداب معاشرت در کوچه و خیابان، برخورد با خانواده، دوستان، همکاران، همشهریان، هموطنان و همنوعان و حتی با حیوانات، طبیعت و محیط زیست نشان دهد.

اما متأسفانه در حال حاضر مانور نادرست تبلیغاتی برخی رسانه‌ها، منابر و تریبون‌ها برای چنین برنامه‌هایی به حدی‌است که امر بر بسیاری از مردم و جوانان و نوجوانان مشتبه گردیده که به صرف حضور در برنامه‌هایی مانند زیارت عتبات عالیات و شرکت در راهپیمایی اربعین و یا اعتکاف و عزاداری و جشن، به هدف رسیده‌اند و حتی تصور می‌کنند بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی را نیز می‌توان انجام داد و با یک پیاده‌روی اربعین، همه‌ی آن‌ها را رفع سوء اثر نمود!

payamgooyesemnan