تبعات رشد فزاینده شهرنشینی در استان !!

یادداشت روز به قلم روح اله ساعدی؛

تبعات رشد فزاینده شهرنشینی در استان !!

به تازگی مرکز پژوهش های مجلس در یک بررسی آماری به وضع سهم جمعیتی روستایی و عشایری کل کشور پرداخت که این بررسی نشان می دهد، که سهم جمعیت روستایی در ۶۵ سال اخیر، از ۶۹ درصد به ۲۴ درصد رسیده است. این رویداد بیانگر تخلیه جمعیتی در مناطق روستایی و تمرکز بیش از حد جمعیت در مناطق شهری و توزیع نامتوازن جمعیت و به تبع آن باعث رشد آسیب های اجتماعی، افزایش پدیده گرد و خاک و حتی گسترش جرم و جنایت شده است!

اگر واقع بینانه به این گزارش مرکز پژوهش های مجلس نگاه کنیم، می بینیم استان کویری سمنان با همین جمعیت اندک که خود معضلی مهم برای استان است، هم اکنون نیز دچار این مشکلات شده که نمود آن را در رشد فزاینده مهاجرت به حاشیه شهرهای استان و به ویژه مرکز استان و تبدیل روستاها به سکونتگاه های غیرمولد و مصرف گرا قابل مشاهده است.

بنا به گزارش مرکز آمار ایران، از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ ه.ش استان سمنان ۷۰۲ هزار و ۳۶۰نفر جمعیت در ۲۱۵ هزار و ۵۷۱ خانوار شامل ۵۶۰ هزار و ۵۰۲ نفر جمعیت شهری و ۱۴۱ هزار و ۸۸۵ نفر جمعیت روستایی است و از نظر شاخص جمعیت استان سی ام کشور است! بر اساس داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ ه‌ش سهم استان سمنان از کل جمعیت کشور در سال ۱۳۹۰ ه.ش به میزان ۸۴/۰ درصد و در سال ۹۵ به میزان ۸۸/۰ درصد بوده است و سمنان در این شاخص سی امین استان کشور است و تراکم جمعیت استان با جمعیت ۷۰۲ هزار و ۳۶۰ نفری در مساحت۹۷ هزار و ۴۹۰ هکتاری ۲/۷ نفر در هر کیلومتر مربع و در جایگاه آخرین استان کشور است.

بر اساس اعلام مرکز آمار ایران از سرشماری ۱۳۹۵ ه.ش سهم استان سمنان از کل جمعیت مهاجر کشور در سال ۱۳۹۰ ه.ش به میزان ۳/۱ درصد، با ۳/۰ درصد افزایش، در سال ۱۳۹۵ ه.ش به ۶/۱ درصد رسید که نشان می دهد سمنان بیست و سومین استان کشور در پذیرش جمعیت مهاجر کشور به شمار می رود. بررسی رشد جمعیت در استان به تفکیک مناطق شهری و روستایی نشان می دهد،رشد جمعیت شهری در استان فقط به تبع  رشد زاد و ولد نبوده و مهاجرت بی رویه از مناطق روستایی مهمترین علت افزایش جمعیت شهرها، طی چند دهه اخیر، بوده است.

این رشد فزاینده در شهرها و به تبع آن ثبات یا کاهش جمعیت در مناطق روستایی آثاری بر استان گذاشته است. در سایه خشکسالی های دو دهه اخیر اکنون مناطق روستایی چندین سال است که با پدیده تخلیه جمعیتی مواجه شده است. این اتفاق سبب شده است در روستاها به تدریج فعالیتهای کشاورزی رو به تعطیلی رفته و روستاها صرفا خاصیت سکونت گاه پیدا کرده است. این وضعیت انگیزه مضاعفی داده تا روستاییان محل زندگی خود را ترک کنند،و برای یافتن شغل و درآمد مناسب به شهرهای استان مهاجرت کنند. در واقع اتفاقی که در حال حاضر افتاده است، با افزایش جمعیت مناطق شهری در سایه نبود امکانات زیرساختی ما با پدیده حاشیه نشینی در شهرها و به ویژه در شهرهای سمنان و شاهرود روبه رو شدیم.

نابودی کشاورزی استان، افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز در مناطق حاشیه ای، ظهور انواع آسیب های اجتماعی و خالی شدن مرز از جمعیت و به تبع آن بحران های امنیتی فقط  گوشه ای از پدیده رشد شهرنشینی در استان است. به این آمارها توجه کنید. رشد ده برابر جمعیت مناطق حاشیه دو شهر مهم استان،در سال های اخیر و به تبع آن افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز در این مناطق، رتبه نامناسب استان در نظر آسیب های اجتماعی راسبب شده، درحالیکه  فقط استان دو درصد از جمعیت کل کشور را در اختیار دارد. افزایش دو برابری گرما در استان و وجود تعارضات فرهنگی در مناطق حاشیه ای فقط گوشه ای از تبعات رشد فزاینده شهرنشینی  در استان کویری و کم جمعیت سمنان است. شکی نیست بخش عمده جمعیت روستایی که به مناطق شهری استان مهاجرت کرده اند، را نمی توان دوباره به روستاها باز گرداند، اما می توان با توسعه مناطق روستایی در استان بخشی از جمعیت روستایی را به مهاجرت معکوس، ترغیب نمود و از مهاجرت بخش دیگری از جمعیت که هنوز در آن مناطق ساکن هستند، جلوگیری کرد. در صورتی که نتوان برای مشکلات و معضلات زودهنگام شهرنشینی تدابیری اتخاذ کرد، بی شک دشواری های یادشده در این مناطق نهادینه خواهد شد به طوری که حل و یا کاهش آنها، ناممکن خواهد شد.

payamgooyesemnan